نیازهای رویشگاهی و الگوی پراکنش سه گونه بلوط ‭(Quercus brantii, Quercus infectoria, Quercus libani) ‬در مناطق کمتر دست خورده و مقایسه با مناطق دست خورده در استان های کردستان و کرمانشاه

هدف این پژوهش که در جنگلهای زاگرس شمالی انجام شد؛ تعیین الگوی پراکنش و شناسایی روابط موجود بین سه گونه مهم بلوط ‭) Quercus brantii‬، ‭Q. libani‬، ‭Q. infectoria ( ‬با عوامل محیطی است. جهت انجام مطالعات نیاز رویشگاهی، عمده ترین رویشگاههای گونه های مورد نظر شناسایی و پراکنش عمودی با تعیین حداقل و حداکثر دامنه ارتفاعی گسترش آنها مشخص گردید. با توجه به جهت جغرافیایی و فرم زمین، در هر رویشگاه قطعات نمونه ‮‭500‬ متر مربعی به تعداد ‮‭54‬ قطعه نمونه انتخاب و برای هر یک از درختان صفاتی از قبیل: قطر برابر سینه یا قطر قطورترین جست (برای پایه های شاخه زاد)، ارتفاع کل، طول تنه، طول تاج و سطح تاج پوشش درختی بررسی شدند. حداقل یک پروفیل خاک، جهت انجام مطالعات خاک در مرکز هر قطعه نمونه تهیه گردید. تجزیه و تحلیل داده ها به روش های: تجزیه و تحلیل اکتشافی، تجزیه واریانس، آنالیز تطبیقی متعارفی و آمار توصیفی انجام گرفت. برای تشخیص گروههای اکولوژیک و تعیین رابطه آنها با ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک خاک از برنامه ‭TWINSPAN ‬استفاده شد. ثبت داده ها با استفاده از نرم افزار ‭Excel ‬و تجزیه وتحلیل ها با نرم افزار ‭PC-ORD ‬نسخه ‮‭4/17‬ انجام شد. در مطالعات الگوی مکانی گونه ها، در ‮‭11‬ پلات 2 هکتاری (‮‭100‬ mا‮‭200‬)، موقعیت و مختصات درختان موجود در آن، با استفاده از روش فاصله- آزیموت ثبت گردید. فاصله و آزیموت هر درخت نسبت به درخت قبلی سنجیده شده و تبدیل به مختصات ‭UTM ‬گردید. این اطلاعات در نرم افزارهای مناسب ‭Ecological methodology) ‬و ‭(Gs+ ‬تجزیه و تحلیل شدند. از اطلاعات موقعیت (مختصات) درختان برای بررسی و تعیین نوع الگوی پراکنش درختان با استفاده از شاخص ‭Ripley ‬استفاده شد. نتایج این بررسی نشان داد که بروداردار همیشه الگوی خوشه ای دارد، چه به صورت خالص و چه به صورت ترکیب با سایر گونه ها. مازوداردار و وی ول در رویشگاههای خودشان، که به عنوان گونه غالب حضور داشته باشند، دارای الگوی خوشه ای هستند ولی در ترکیب با سایر گونه ها، جایی که بروداردار گونه غالب باشد، الگوی تصادفی پیدا می کنند. نتایج همچنین نشان داد که دست خوردگی یا عدم دست خوردگی تاثیر مشخصی در تغییر الگوی پراکنش درختان نداشته است. نتایج مطالعات نیاز رویشگاهی نشان داد که گونه ی وی ول ‭(libani .(Q ‬با خاکهای سنگین و نیمه سنگین اسیدی، با میزان هدایت الکتریکی کم و آهک بسیار پایین سازگار است و دارای محدودیت دامنه ارتفاعی و جهت شیب است. خاکهایی سنگین با اسیدیته بالاتر از خنثی به سوی قلیایی که دارای میزان زیادی آهک هستند، با سرشت گونه ی بروداردار ‭(Q. brantii) ‬سازگاری بهتری نشان می دهند. این گونه دارای بیشترین دامنه ی تغییرات ارتفاعی است و در تمام جهات جغرافیایی نیز حضور دارد. در مورد گونه ی مازوداردار ‭((Q. infectoria ‬به نظر می رسد که میزان اسیدیته خاک در پراکنش آن محدودیتی ایجاد نکرده و این گونه با خاکهای سبک و دامنه های پر شیب شمالی سازگاری بیشتری داشته باشد. واژه های کلیدی: الگوی پراکنش، نیاز رویشگاهی، بلوط، زاگرس شمالی، ویژگی های خاک