بررسی عکس العمل ارقام مختلف گندم دیم به میزان مصرف فسفر و روش های مختلف خاک ورزی در تناوب علوفه - گندم

در دیمزارهای کشور رطوبت خاک عامل بسیار محدود کننده می باشد بنابراین بکارگیری روش های خاک ورزی، می تواند در استفاده بهینه از نزولات جوی تاثیرگذار باشد. از طرفی در صورت وجود رطوبت در خاک استفاده از مقادیر مختلف فسفر نیز می تواند پتانسیل عملکرد ارقام مختلف گندم را تحت تاثیر قرار دهد. لذا به منظور بررسی عکس العمل ارقام مختلف گندم دیم به میزان های متفاوت کود فسفر و روش های مختلف خاک ورزی، این پروژه بصورت اسپلیت استریپ پلات و بر اساس طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با ‮‭36‬ تیمار در سه تکرار و به مدت چهار سال زراعی از پاییز سال ‮‭1389‬ در تناوب علوفه - گندم در منطقه سردسیر (مراغه) و منطقه معتدل (کرمانشاه) اجرا گردید. در این پروژه روش های مختلف خاک ورزی پس از برداشت علوفه به عنوان فاکتور اصلی با چهار سطح شامل T1= شخم توسط گاوآهن قلمی غلتک دار + کاشت با خطی کار، T2= شخم توسط گاوآهن بدون صفحه برگردان + استفاده از سیکلوتیلر (پاورهارو) + کاشت توسط خطی کار، T3= استفاده از پنجه غازی + کاشت توسط خطی کار، T4= بدون عملیات خاک ورزی + کاشت مستقیم توسط خطی کار بودند. میزان های مختلف کود فسفر به عنوان فاکتور فرعی با سه سطح شامل P1= صفر، ‮‭15‬ ‭=P‬2 و ‮‭30‬ ‭=P‬3 کیلوگرم در هکتار و ارقام مختلف گندم به عنوان فاکتور فرعی فرعی با سه سطح شامل W1= گندم رقم رصد، W2= گندم رقم آذر2 و W3= گندم رقم سرداری در نظر گرفته شد. این پروژه در دو فاز علوفه پاییزه و گندم اجرا گردید. برای کاشت یکنواخت علوفه از ماشک رقم گل سفید با میزان بذر ‮‭90‬ کیلوگرم در هکتار استفاده و پس از برداشت علوفه، عملیات خاک ورزی در زمان قبل از وقوع بارندگی ها انجام گرفت. قبل از اجرای پروژه تهیه نمونه کلی از خاک جهت تعیین پارامترهای پیش بینی شده و سایر عناصر غذایی خاک از عمق ‮‭0-30‬ سانتی متر و جرم مخصوص ظاهری خاک از اعماق ‮‭15‬ - ،‮‭15 - 30 0‬ و ‮‭30 -45‬ سانتی متر انجام گرفت. در زمان کاشت میزان بذر با تراکم ‮‭350‬ دانه در مترمربع با توجه به وزن هزار دانه هر یک از ارقام تعیین شد و مصرف کود نیتروژن طبق توصیه موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور در نظر گرفته شد و از بذرکار خطی کار با قابلیت جایگذاری کود در زیر بذر استفاده شد. هر سال درصد رطوبت وزنی خاک در مرحله خوشه دهی گندم از اعماق ‮‭15‬ - ،‮‭15 - 30 0‬ و ‮‭30 -45‬ سانتی متر اندازه گیری شد. همچنین نسبت به اندازه گیری عملکرد دانه، برخی اجزای عملکرد گندم و برخی از خصوصیات فیزیکو- شیمیایی خاک در هر تیمار اندازه گیری شد. هر سال تجزیه واریانس ساده و پس از خاتمه اجرای پروژه، تجزیه واریانس مرکب داده ها با استفاده از برنامه نرم افزاری ‭MSTAT-C ‬انجام و میانگین ها با آزمون چند دامنه ای دانکن مقایسه گردیدند. 1- منطقه مراغه: نتایج تجزیه واریانس مرکب رطوبت وزنی خاک نشان داد که در بین روش های مختلف خاک ورزی در هر سه عمق از خاک در سطح احتمال %1 اختلاف معنی دار مشاهده گردید و روش T1 در هر سه عمق از خاک نسبت به سایر تیمارها برتر بود و به ترتیب اعماق مذکور با ‮‭20‬/،‮‭30/04 27‬ و ‮‭31/76‬ بیشترین درصد رطوبت وزنی را دارا بود. تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر روش های خاک ورزی بر عملکرد دانه و کاه وکلش در سطح احتمال %1 معنی دار و روش خاک ورزی T2 به ترتیب با ‮‭1/709‬ و ‮‭3/610‬ تن در هکتار بیشترین عملکرد دانه و کاه و کلش را داشت. اثر مصرف مقادیر فسفر بر عملکرد دانه و کاه و کلش، در سطح احتمال %1 اختلاف معنی دار نشان داد و مصرف P3 با ‮‭1/672‬ و ‮‭3/511‬ تن در هکتار به ترتیب بیشترین عملکرد دانه و کاه وکلش را داشت. اثرات متقابل روش های خاک ورزی در مصرف مقادیر فسفر در سطح احتمال %1 بر عملکرد دانه اختلاف معنی دار نشان داد و T2P3 با عملکرد دانه ‮‭2/086‬ و کاه و کلش ‮‭4/381‬ تن در هکتار بیشترین مقدار را داشت. اثر ارقام گندم بر عملکرد دانه و کاه و کلش در سطح احتمال %1 اختلاف معنی دار نشان داد و گندم رقم رصد با عملکرد دانه ‮‭1/613‬ و کاه و کلش ‮‭3/388‬ تن در هکتار بیشترین مقدار را داشت. اثرات متقابل روش های مختلف خاک ورزی در ارقام گندم بر عملکرد دانه و کاه و کلش اختلاف معنی دار نشان نداد ولی T2W3 با عملکرد دانه ‮‭1/816‬ و کاه و کلش ‮‭3/813‬ تن در هکتار بیشترین مقادیر را به همراه داشت. اثر متقابل مقادیر فسفر در ارقام گندم بر عملکرد دانه و کاه و کلش در سطح احتمال %5 اختلاف معنی دار نشان داد و P3W3 با عملکرد دانه ‮‭1/914‬ و کاه و کلش ‮‭4/019‬ تن در هکتار بیشترین مقدار را داشت. اثر متقابل روش های خاک ورزی در مقادیر فسفر در ارقام گندم بر عملکرد دانه و کاه و کلش در سطح احتمال %5 اختلاف معنی دار نشان داد و T2P3W3 با عملکرد دانه ‮‭2/296‬ و کاه و کلش ‮‭4/822‬ تن در هکتار بیشترین مقدار را داشت. تجزیه واریانس داده های نسبت کربن به ازت ‭(C/N) ‬خاک نشان داد که در بین سطوح روش های مختلف خاک ورزی در سطح احتمال %5 اختلاف معنی دار وجود داشت و استفاده از گاوآهن قلمی غلتک دار با ‮‭10/145‬ بیشترین نسبت را داشت. در بین سطوح سایر فاکتورهای مورد بررسی و اثرات متقابل در بین آنها اختلاف معنی دار مشاهده نگردید ولی در بین سطوح مصرف مقادیر مختلف فسفر، عدم مصرف کود فسفر با ‮‭10/076‬ و در بین ارقام مختلف گندم، گندم رقم آذر2 با ‮‭10/042‬ بیشترین نسبت را داشت. تجزیه واریانس داده های درصد مواد آلی خاک نشان داد که در بین سطوح فاکتورهای مورد بررسی اختلاف معنی دار وجود نداشت ولی در بین سطوح روش های مختلف خاک ورزی، استفاده از گاوآهن بدون صفحه برگردان + سیکلوتیلر با ‮‭1/229‬ و در بین مصرف مقادیر مختلف فسفر، مصرف ‮‭15‬ کیلوگرم کود فسفر خالص با ‮‭1/226‬ و در بین ارقام مختلف گندم، گندم رقم آذر2 با ‮‭1/217‬ بیشترین مقدار مواد آلی خاک را داشتند. بقیه فاکتورهای مورد بررسی و اثرات متقابل در بین آنها اختلاف معنی دار نشان نداد. 2- منطقه کرمانشاه: تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر ارقام گندم بر روی صفا