بررسی حد بهره برداری مجاز گونه های مهم مرتعی در مراتع نمونه پنج منطقه رویشی ایران (اصفهان- موته)

یکی از ابزارهای اصلی که می تواند به مدیریت چرا و استفاده مطلوب از آن کمک نماید، در نظر گرفتن حدبهره برداری مجاز از گیاهان مرتعی و ارزیابی میزان بهره برداری از مرتع در پایان فصل چرا است. برای اجرای مدیریت بهینه در مرتع لازم است، مشخص شود در پایان فصل چرا چه مقدار علوفه بوسیله دام مورد استفاده قرار میصگیرد. برای نیل به پایداری و تداوم تولید در مراتع استپی، مطالعه اثر شدتهای مختلف برداشت بر حد بهرهصبرداری، تولید علوفه و بنیه و شادابی 4 گونه مرتعی‭Stipa arabica ‬، ‭Artemisia sieberi ‬، ‭Stachys inflata‬و ‭Noaea mucronata ‬از سال ‮‭1387‬ تا ‮‭1389‬ در سایت سه اصفهان انجام شد. سایت سه در ‮‭65‬ کیلومتری شمال اصفهان در ارتفاع ‮‭1988‬ متر از سطح دریا واقع شده است گونهصهای اصلی منطقه را گونهصهای شاخص اقلیم رویشی استپی تشکیل میصدهند. تیمارهای آزمایشی در هر بلوک شامل چهار شدت برداشت ‮‭25‬ ، ‮‭50‬ و ‮‭75‬ درصد و شاهد (بدون برداشت) بودند. در هر تیمار ‮‭10‬ پایه از گونه بعنوان تکرار مورد نظر قرار گرفته که بر روی هریک متغیرهای وابسته مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل با آزمایش فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با ده تکرار و به مدت سه سال در سایت سه اصفهان در نرم افزار ‭SAS ‬تجزیه و تحلیل گردید. نتایج نشان داد میزان شدت برداشت گونهصهای‭Stipa arabica ‬، ‭Artemisia sieberi ‬در سالصهای مختلف در سطح 1 درصد معنی دار شد.به این صورت که در شدت چرای شاهد بالاترین میزان تولید و در شدت برداشت ‮‭75‬ درصد پایینصترین میزان مشاهده گردید. همچنین اثر سال بر تولید کل و نیز شادابی در گونهصهای ‭Stipa arabica ‬، ‭Noaea mucronata‬، ‭Artemisia sieberi ‬و ‭Stachys inflata ‬در سطح 1درصد معنیصدار بوده است. به نحوی که در تمام گونهصها در سال ‮‭1387‬ پایینصترین و در سال ‮‭1389‬ بالاترین میزان تولید و شادابی مشاهده میصشود. همچنین نتایج نشان می دهد گونه ‭Noaea mucronata ‬نسبت به کاهش بارش و وقوع خشکسالی در مقایسه با سایر گونه ها حساس تر می باشد تعداد مرگ و میر این گونه پس از وقوع خشکسالی ‮‭1387‬ حدود ‮‭70‬ درصد شمارش شد. ‮‭30‬ درصد باقی مانده نیز نتوانستند بیش از یک سال بعد از خشکسالی زنده بمانند. در صورتی که گونه های دیگر طی مدت اجرای طرح هیچ مرگ ومیری مشاهده نشد. با توجه به دادهصهای طرح، میزان درصد برداشت برای گونهصهای ‭Stipa arabica ‬، ‭Artemisia sieberi Noaea mucronata‬، و‭Stachys inflata ‬در این منطقه، به ترتیب به میزان ‮‭50‬،‮‭50‬ ، ‮‭50‬ و ‮‭25‬ درصد پیشنهاد میصگردد تا سلامتی و شادابی این گونهصها نیز در طول سالهای مختلف با بارش متفاوت حفظ شود. میزان برداشت مجاز ذکر شده میصتواند تا ‮‭20‬ درصد با توجه به ریزش های جوی که مهمترین عامل در تولید و شادابی گونه ها می باشد تغییر کند مواردی دیگر که می تواند در تغییر ضریب برداشت موثر باشد می توان به وضعیت و گرایش مرتع، ، شیب، پایداری خاک و هدف مرتعدار اشاره نمود. واژه های کلیدی: شدت بهره برداری، بنیه و شادابی گیاه، تولید،سایت سه اصفهان.