بررسی نزاع گفتمان‌ها بر سر معانیِ سیاسی- مذهبی در معرفة الصحابه ابونعیم اصفهانی (مطالعه موردی: تراجم خلفای سه‌گانه و علی (ع))

معرفة الصحابه ابونعیم اصفهانی از جمله مهم‌ترین منابع صحابه‌نگاری قرن چهارم تا پنجم قمری است که همانند سایر منابع معرفتی در حوزۀ تاریخ، پدیده‌ای شفاف و خنثی نیست که واقعیت‌های اجتماعی، سیاسی و مذهبی را عیناً بازگو کند، بلکه حقایق را تحریف و یا پنهان می‌کند. از این رو، این دسته از منابع بازتابی دقیق و منطبق بر عینیت نیستند، بلکه به نوعی بازنمایی اراده و اندیشه‌های مورخ‌اند و تحت تأثیر بافت‌های زمانۀ مؤلف تدوین شده‌اند. البته بازتاب این تفکرات دربارۀ روایات مربوط به خلفای راشدین که در برهه‌ای از تاریخ، خود تفکرساز بوده‌اند، بیشتر است. بر همین اساس، نگارندگان پژوهش حاضر درصد برآمده‌اند براساس روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف به این مسئله بپردازند که الگو و نحوۀ بازنمایی روایات معرفة الصحابه دربارۀ خلفای سه‌گانه و علی(ع) بازتاب کدام معانی از گفتمان‌های سیاسی- مذهبی جامعه است؟ این پژوهش نوعی تحقیق متن‌محور است که چگونگی شکل‌گیری قدرت (سیاسی- مذهبی و غیره) در متن را که ابونعیم با برجسته‌سازی یک اندیشه و طرد سایر اندیشه‌ها به تقویت آن قدرت پنهان می اندیشد، تفسیر خواهد کرد.

کلیدواژه ها:

ابونعیم ، معرفۀ الصحابه ، تحلیل گفتمان ، علی(ع) ، خلفای سه‌گانه