مطالعۀ تطبیقی تصاویر شمعدان‌های فلزی در نگاره‌های شاهنامۀ طهماسبی و نمونه‌های مشابه دوره‌های اسلامی (دوره‌های سلجوقی، ایلخانی، تیموری و صفوی)

بیان مسئله: شمعدان‌های فلزی یکی از لوازم پرکاربرد برای تأمین روشنایی و از وسایل رایج دوره‌های گذشته است که تصاویر آن در نگاره‌های شاهنامه، بسیار دیده  شده و به نمایش گذاردن این اشیاء، همواره مورد توجه هنرمندان بوده است. مسئله پژوهش حاضر بررسی ویژگی‌های کلی تصاویر شمعدان در نگاره‌های شاهنامۀ طهماسبی و وجوه اشتراک و افتراق این تصاویر با نمونه‌های  شمعدان‌های دست‌ساخته‌ و فلزی دوران اسلامی به ویژه  دوره‌های سلجوقی، ایلخانی، تیموری و صفوی است.  پژوهش حاضر  در نهایت به این سؤال که تصویر شمعدان در نگاره­ های شاهنامه طهماسبی بیشتر به آثار دست ساخته کدام یک از دوره‌های مورد بررسی مشابه است، پاسخ  خواهد داد. هدف: شناخت سبک و سیاق  اشیاء و عناصر نگاره‌های ایرانی به منظور  آگاهی از تأثیرات ذهنی هنرمندان قدیم ایرانی در دورۀ زیست خود  است. روش پژوهش: داده‌های پژوهش به شیوۀ کتابخانه‌ای و اطلاعات اسنادی با روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد تطبیقی مورد پژوهش قرار گرفته است. نمونه‌های این پژوهش با روش نمونه‌گیری مبتنی بر هدف صورت گرفته و از 18 نوع شمعدان دوره های مختلف حکومت ایران، از دوره سلجوقی 2،  ایلخانی10 و تیموری و صفوی 6 ،شمعدان انتخاب شده  است. جامعۀ آماری نگاره‌های مورد بررسی نیز، شامل 174 نگاره در نسخۀ شاهنامۀ طهماسبی، چاپ فرهنگستان هنر است که از این میان تصویر  4 شمعدان در 4 نگاره شناسایی شده است. یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد نمونه‌ شمعدان‌های نگاره‌های شاهنامه شباهتی به شمعدان‌های دست‌ساخته‌های فلزی دورۀ صفوی ندارد و تفاوت‌های بسیاری بین تصاویر و نمونه‌های این دوره با دوره صفوی وجود دارد. نمونه‌های شمعدان‌های دوره صفوی استوانه‌ای‌شکل‌اند ولی نمونه‌های­ دیگر پایه‌ای چندضلعی دارند ویژگی‌های کلی این شمعدان‌ها بیشتر مشابه نمونه‌های دست‌ساختۀ دوران سلجوقی، ایلخانی و تیموری است و ساختار فرمی این اشیاء پایبند به نمونه‌های سلجوقی، ایلخانی و تیموری است.

کلیدواژه ها:

شمعدان‌های فلزی ، شاهنامۀ طهماسبی ، سلجوقی ، ایلخانی ، تیموری ، صفوی