غربشناسی ایرانیان براساس نظرات استاد کریم مجتهدی

در دوران معاصر، توانایی علمی در حوزه فناوری و سلطه سیاسی غرب همواره برای جوامع دیگر مسئله بودهاست؛ نوع تصوری که ایرانیها از غرب دارند بهسبب ویژگی استعماری آن اغلب با سادهانگاری وسطحینگری همراه بوده است. در این زمینه، نگاه مناسب به غرب مستلزم شناخت دقیق، مبنایی، عمیق، و همهجانبه آن است. جلوهها و تبلورهایی از غرب، در دوران تمدنیاش، در قالب اندیشهها، دیدگاهها و برجستهشدن متفکران غربی به همراه انتقال آثار آنها در کشورهای غیرغربی ظهور پیدا کرده است. ایران هم یکی از این کشورهاست که در دوران معاصر در معرض این ظهور و بروزها بوده است. در این زمینه، تاریخ آشنایی ایرانیان با جلوهها و تبلورهای غربی از لحاظ تاریخی و اندیشهای در وضعیتی که هنوز شناخت غرب موضوعی جدی است از کارهای ضروری است. یکی از فعالان علمی و پژوهشگران فعالی که به پژوهش غربشناسی ایرانیان پرداخته تا هم غرب را معرفی کند و هم با این معرفی خودشناسی ایرانیها از خودشان را بیشتر کند، کریم مجتهدی است. کار وی هم آرا یک ایرانی در زمانه خودش به غرب را نشان میدهد و هم نگاه ایرانیان دیگر به غرب را بررسی میکند. در این مقاله به جنبه دوم اثر او پرداختهایم. شناخت از زاویه نگاه فلسفی، که مجتهدی روی آن تاکید میکند، از این جهت اهمیت دارد که معتقد به پایهگذاری تمدن امروزی غرب بر مبانی فلسفی است. در این مقاله، آرا مجتهدی از تصور و نگاه ایرانیان درباره دوره جدید معاصر غرب، اندیشمندان موثر و کارهایی که ایرانیان در ارتباط با آن انجام دادهاند، بررسی و پردازش شده است. روش این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است. یافتهها هم نشان میدهد که در ارتباط با غرب، فعالیتهایی از جانب ایرانیان طرفدار غرب، مانند ملکم، آخوندزاده، حسینقلی آقا، و موافقان بهرهگیری از داشتههای مناسب آن، مثل سیدجمال و ملاعلی زنوزی صورت گرفتهاست. همچنین نشان میدهد شناخت ایرانیان از غرب نه تنها مناسب نبوده بلکه نادرست و با سو فهم همراه بوده و در نتیجه فایدهای اساسی برای جامعه ایرانی دربرنداشته است.

کلیدواژه ها:

غربشناسی ، غرب ، فلسفههای جدید ، کریم مجتهدی ، تاریخ معاصر ایران