تاثیر قرآن و حدیث در ادب عرفانی

در این مقاله نخست، مقولهی مهم سیر و سلوک عرفانی و اسفار اربعه که اساس مکتب عرفان بر آن استوار است، از منظر کلام الهی بررسی و تحلیل شده است. در این بخش، با استناد به آیات بسیاری از قرآن کریم که در آنها بهطور صریح یا ضمنی به سیر آفاقی و انفسی انسان برای کمال اشاره شده، ریشه و مبنای قرآنی سلوک عرفانی قابل اثبات است. سپس بحث معرفتشناسانهی ولایت و انواع آن اعم از عام و خاص، مقیده و مطلقه و تکوینیه و تشریعیه از نص صریح قرآن کریم یا معنای باطنی آن، همچنین از خلال احادیث نبوی استخراج شده و مورد تحلیل قرار گرفته است و در سه بخش ولایت خدا، ولایت انسان کامل و ولایت انبیا و اولیای الهی ارائه شده است. در بخش سوم مقاله به بحث تاویل هرمنوتیکی عرفا (بهویژه، مولوی) پرداخته شده که بهموجب آن، آنچه عرفا در تاویل آیات قرآن و احادیث براساس اندیشهی تاویلگرای خود ارائه میدهند، مستند به آیاتی است که در آنها به لفظ تاویل اشاره شده است. همچنین، مورد استناد آنها در رویکرد تاویلی قرآن، حدیثی از پیامبر اکرم (ص) است که بهموجب آن، قرآن دارای مرتبهی ظاهر یا تنزیل و مرتبهی تاویل دانسته شده است: «ان للقرآن ظهرا و بطنا و لبطنه الی سبعه ابطن و لبطنه بطناالی سبعه ابطن».

کلیدواژه ها:

سیر و سلوک عرفانی ، ولایت ، تاویل ، قرآن ، حدیث