تحلیل انگاره تبدل صفاتی انسان به فرشته در اندیشه هجویری

در اندیشه عارفان مسلمان، تبدل صفاتی انسان، یک انگاره کلیدی است که محور تبیین بنیادیترین مباحث تصوف، ازجمله چیستی انسان و کیفیت سلوک او به شمار میرود. پیش از هجویری، مفهوم انسان، بارها، بهصورت برزخ نامتعینی، میان حیوان و فرشته، تعریف شده است که در این میان، انسان، با فنای صفات بشری، از حد حیوانی فاصله میگیرد و به ساحت فرشتگانی نزدیک میشود. بااینحال، همگرایی دو مفهوم انسان و فرشته، بهمرور و در روند یک سیر تاریخی تکوین میپذیرد. در این تکوین تاریخی، هجویری نقطه عطف مهمی به شمار میرود که انگاره تبدل صفاتی انسان به فرشته را برای نخستین بار، در قالب یک ساختار منسجم نظری، صورتبندی مینماید. در آثار صوفیان، داستان قرآنی یوسف (ع) و زنان مصر، مکررا، بهمثابه بستری روایی، در جهت تبیین مسئله تبدیل صفات بشری به کار رفته است. پژوهش حاضر، با هدف نمایان ساختن یک سیر تحول تاریخی از انگاره تبدل صفاتی انسان به فرشته، به تحلیل و مقایسه تاریخی روایت مذکور، در آثار صوفیان پیش و پس از هجویری، پرداخته است. همچنین، این پژوهش، بر آرای هجویری، بهعنوان یک نقطه گذار مهم در تحول تاریخی این انگاره، تاکید دارد.