تحلیل کاربرد رویکردهای هیدرولوژیکی و هیدرومورفواکولوژیکی در برآورد نیاز آبی اکولوژیکی و مطلوبیت زیستگاهی ماهی قزل آلای خال قرمز در رودخانه لیقوان چای

بررسی وضعیت اکولوژیکی، هیدرولوژیکی و مطلوبیت زیستگاه جوامع آبزی، از عناصر کلیدی در مدیریت اکوسیستمی رودخانه است. در این راستا در پژوهش حاضر، تعیین حداقل جریان زیستمحیطی رودخانه لیقوان چای با استفاده از روش هیدرولوژیکی تنانت بر اساس اطلاعات هیدرولوژیکی و برآورد نیاز آبی مطلوب اکولوژیکی با کاربرد مدل شبیه سازی زیستگاه و نیز تحلیل هیدرومورفواکولوژیکی و مطلوبیت زیستگاهی گونه ماهی قزل آلای خال قرمز، مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، شبیه سازی مزوزیستگاه بر مبنای منحنی های شاخص مطلوبیت زیستگاه با مطالعات میدانی و نمونه برداری پارامترهای هیدرولیکی (عمق، سرعت و شاخص بستر) و اکولوژیکی انجام گرفت و مطابق با آن یک روش طبقهبندی جدید رژیم جریان اکولوژیکی با توجه به شاخصهای اکوهیدرولیکی مطلوبیت زیستگاه (عمق آب، سرعت جریان و بستر)، در نظر گرفته شد. ابتدا با استفاده از نقشه توپوگرافی رودخانه لیقوان چای و نرم افزار ARC-GIS، هندسه مدل رودخانه و مقاطع عرضی، ایجاد شد. سپس شبیه سازی هیدرولیکی رودخانه با نرمافزار HEC-RAS انجام گرفت. در مرحله بعد شبیه سازی هیدرومورفواکولوژیکی و زیستگاهی در مدل MesoHABSIM، صورت گرفت. در این مدل اکوهیدرولیکی، رابطه بین هیدرولیک جریان و نیازهای زیستگاهی گونه ماهی قزل آلای خال قرمز با استفاده از مساحت قابل استفاده وزنی، برقرار گردیده و منحنی های دبی - مطلوبیت زیستگاه گونه شاخص در دبی های مختلف استخراج شد. با استخراج منحنی دبی - مطلوبیت زیستگاه، مطلوبیت رودخانه از لحاظ مقدار و موقعیت، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد سرعت جریان مطلوب اکولوژیکی در محدوده بین ۰/۲۷ تا ۰/۷۶ متر بر ثانیه و عمق آب اکولوژیکی در محدوده بین ۰/۳ تا ۰/۷ متر در فصول و بخش های مختلف رودخانه، بایستی برقرار باشد. بر اساس محاسبات، محدوده رژیم جریان اکولوژیکی مطلوب برای تامین نیازهای زیستگاهی گونه قزل آلای خال قرمز در رودخانه مورد مطالعه، بین ۰/۲۷ تا ۲/۸۴ مترمکعب برثانیه به ترتیب در ماه های مهر و اردیبهشت، می باشد.

کلیدواژه ها:

زیستگاه رودخانه ، رژیم اکولوژیکی ، شبیه سازی زیستگاه ، منابع آب ، MesoHABSIM