بررسی نمو فنولوژیک و عملکرد ژنوتیپ های مختلف باقلا در گرگان

سابقه و هدف: باقلا(Vicia faba L.) یکی از مهم ترین حبوبات از لحاظ تثبیت بیولوژیک نیتروژن و میزان پروتئین بوده و قابلیت رشد در دامنه وسیعی از شرایط اقلیمی و خاک را دارد. ژنوتیپ های مختلفی از باقلا وجود دارند که دارای پتانسیل بالایی از نظر صفات موثر بر عملکرد دانه می باشند. مطالعه تنوع کلکسیون های گیاهان زراعی، به منظور شناسایی صفات ارزشمند زراعی و بهره برداری در راستای برنامه های اصلاحی حائز اهمیت است. با شناسایی و معرفی ژنوتیپ های پر محصول می توان سطح زیر کشت و عملکرد در واحد سطح را افزایش داد. این بررسی جهت شناخت فنولوژی (مراحل رشد و نمو)، انتخاب ژنوتیپ های برتر باقلا و ارزیابی تنوع ژنتیکی صفات زراعی انجام شد. مواد و روش ها: این آزمایش در سال زراعی ۹۶-۱۳۹۵ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا شد. ۲۶ ژنوتیپ مختلف باقلا در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار ارزیابی شدند. صفاتی از جمله سرعت سبزشدن، یکنواختی سبزشدن، روز از کاشت تا گل دهی، روز از کاشت تا غلاف دهی، روز از کاشت تا پرشدن دانه، روز از کاشت تا رسیدگی فیزیولوژیک، تعداد شاخه در بوته، ارتفاع بوته، فاصله اولین غلاف از سطح زمین، طول غلاف، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن ۱۰۰دانه و عملکرد دانه مقایسه شدند. به منظور گروه بندی ژنوتیپ ها تجزیه کلاستر بر اساس توان دوم اقلیدسی و روش وارد انجام شد. تجزیه های آماری با استفاده از نرم افزارهای SAS و SPSS انجام شد. یافته ها: بین ژنوتیپ ها از نظر کلیه صفات مورد بررسی در سطح یک درصد اختلاف معنی دار وجود داشت. طبق نتایج مقایسه میانگین بیش ترین سرعت سبزشدن با ۰۵/۰ روز متعلق به G-faba-۱۸-۲، بیش ترین زمان از کاشت تا رسیدن به مرحله گل دهی با ۷/۱۲۹ روز متعلق به G-faba-۳۹۳، بیش ترین روز از کاشت تا غلاف دهی با ۷/۱۵۰ روز متعلق به G-faba-۱۸-۳ و بیش ترین زمان از کاشت تا رسیدگی فیزیولوژیک با ۷/۱۹۴ روز متعلق به G-faba-۳۹۳ بود. بیش ترین تعداد غلاف در بوته با ۳۰/۳۰ به ژنوتیپ G-faba-۳۹۳ تعلق داشت. بیش ترین تعداد دانه در غلاف با ۵/۴، ۶۶/۴ و ۵۶/۴ عدد به طور مشترک به ژنوتیپ های G-faba-۸، G-faba-۲۱ و G-faba-۲۰ (رقم برکت) تعلق داشت. بالاترین وزن ۱۰۰دانه با ۱/۲۰۳ متعلق به ژنوتیپ G-faba-۱-۲ بود. ژنوتیپ های G-faba-۸ با ۶۳۱۴، G-faba-۷ با ۶۲۰۶، G-faba-۱-۲ با ۶۱۱۸ و G-faba-۲۱۸ با ۵۹۸۹ کیلوگرم در هکتار به طور مشترک بالاترین عملکرد دانه را تولید کردند و پس از آن ژنوتیپ های G-faba-۲۰، G-faba-۲۱، G-faba-۵ و G-faba-۳۳۲قرار گرفتند. نمودار تجزیه کلاستر به روش وارد، برای پنج صفت، ۲۶ ژنوتیپ را در سه گروه (I ، II و III) قرار داد. کلاستر I شامل ۱/۴۶ درصد از کل ژنوتیپ ها بود. ژنوتیپ های این گروه از لحاظ تعداد دانه در غلاف، وزن ۱۰۰ دانه و عملکرد دانه بالاتر از میانگین کل بودند. این ژنوتیپ ها می توانند در برنامه های اصلاحی در جهت بهبود و افزایش عملکرد مورد استفاده قرار گیرند. نتیجه گیری: ژنوتیپ های مورد بررسی تنوع فنوتیپی زیادی از لحاظ مورفولوژی، فنولوژی و عملکرد داشتند. ژنوتیپ هایی که تعداد دانه در غلاف، وزن ۱۰۰ دانه و طول غلاف مناسبی داشتند، توانستند عملکرد دانه بیش تری نسبت به سایر ژنوتیپ ها تولید کنند. ژنوتیپ های G-faba-۸، G-faba-۷، G-faba-۱-۲ و G-faba-۲۱۸ بالاترین عملکرد دانه در هکتار را تولید کردند. عملکرد ژنوتیپ های فوق از رقم برکت که کشت آن در منطقه گرگان متداول است، بیش تر بود. در صورت تکرار این نتایج در آزمایشات آتی و پایداری عملکرد آن در منطقه می توان از این ژنوتیپ ها جهت دستیابی به افزایش تولید بهره برد.

کلیدواژه ها:

ارتفاع بوته ، تجزیه کلاستر ، تنوع فنوتیپی ، طول غلاف ، وزن ۱۰۰دانه