سنجش قابلیت انواع رخساره های ژئومورفولوژی در تامین منابع گرد و غبار غرب خوزستان

پدیده گردو غبار یکی از مخاطرات در کشور ایران و استان خوزستان محسوب می گردد. در این پژوهش با استفاده از عملیات میدانی و آزمایشگاهی، مطالعه منابع گرد و غبار و قابلیت رخساره­های مختلف برای تولید گرد و غبار از مناطق غرب خوزستان صورت پذیرفته است. بر این اساس نقشه الگوی فضایی رخساره­ها ترسیم و با استفاده از آن ۱۲ شاخص فلزی ثابت در رخساره­ها کاشته شد که بعد از سه روز گرد و غبار در زمستان ۱۳۹۶ و بهار ۱۳۹۷ (۲۰/۱/۲۰۱۸ و ۱۹/۲/۲۰۱۸ و ۲۳/۴/۲۰۱۸) اختلاف ارتفاع آنها اندازه گیری شد و همچنین نمونه­های خاک سطحی از عمق ۳-۰ سانتی­متر سطح زمین از نقاط مختلف منطقه نیز جمع­آوری گردید و آزمایش دانه سجی با الک خشک و هیدرومتری برروی آنها صورت پذیرفت که نتایج نشان داد رسوبات عمدتا ریز دانه هستند و بیشترین تجمع رسوبات در سینی زیر الک دستگاه شیکر (رسوبات رد شده از الک ۲۰۰) می باشد. همچنین نتایج هیدرومتری آشکار ساخت که در محدوده عمومی جفیر مقدار توزیع ذرات ماسه، سیلت و رس به گونه ای است که بافت خاک در این محدوده سیلتی رسی لومی می باشد و در نمونه­های بستر خشک شده تالاب هورالعظیم و شمال سوسنگرد نیز همین نتایج صادق است. علاوه بر این در محدوده ریگ خوزستان میزان ماسه به شدت افزایش می یابد و در مقابل میزان رسوبات دیگر کاهش می یابد و بافت خاک از نوع ماسه­ای لومی می باشد. ارزیابی شاخص­ها مشخص کرد که در تمامی شاخص ها، رسوبات بستر رخساره­ها در زمان بروز گرد و غبار منتقل می شوند به نحوی که بیشترین میزان جابه جایی در بستر شاخص­های S۴، S۵ و S۶ با تفاوتی بیش از ۵ سانتی­متر اندازه­گیری گردید. بنابراین براساس مطالعات صورت پذیرفته در این پژوهش فرسایش سطحی خاک در نواحی جفیر و زمین­های خشکیده تالاب هورالعظیم دارای قابلیت گرد و غباری فراوان می­باشد که می­توان نقش آنها را در بروز و تشدید گرد و غبار در استان خوزستان موثر دانست.       

کلیدواژه ها:

خوزستان ، رخساره های مورفولوژیک ، شاخص گذاری ، گرد و غبار