واکاوی تحلیلی - انتقادی تربیت اخلاقی یورگن هابرماس

هدف: هدف پژوهش حاضر تحلیل و نقد تربیت اخلاقی هابرماس و بررسی چرایی و چگونگی کاربرد آن در نظام آموزشی ایران با استفاده از دو روش توصیفی و تحلیلی است.مواد و روش ها: برای نائل شدن به پاسخ هر کدام از پرسش های پژوهش باید روشی متناسب با اقتضائات هر پرسش و پاسخ را به کار گرفت. از این رو، در این مطالعه روش های توصیفی - تحلیلی به کار گرفته شده اند. از روش هایی که در این پژوهش برای پاسخگویی به پرسش اول – بررسی مبانی تربیت اخلاقی هابرماس با تمرکز بر نظریه کنش ارتباطی -و پرسش دوم- بررسی انتقادهای وارد بر تربیت اخلاقی هابرماس- مورد استفاده قرار می گیرد، روش توصیفی است. در حقیقت ابتدا مولفه های اخلاقی هابرماس را توصیف کرده ایم، سپس در پاسخ به سوال سوم – چرایی و چگونگی کاربرد آراء تربیت اخلاقی هابرماس در نظام آموزشی ایران-از روش تحلیلی بهره گرفته ایم. بدین صورت که دلالت های تربیتی نظریه هابرماس را در نظام آموزشی ایران تحلیل کرده ایم. منابعی که در این پژوهش مورد استفاده قرار می گیرند عبارت اند از آثار هابرماس که منابع اولیه محسوب می شوند و آثار، اسناد و پژوهش های دیگران در این زمینه که منابع ثانویه به شمار می آیند.بحث و نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشان داد که هابرماس متعلق به مکتب انتقادی بوده استو غایت تربیت اخلاقی را رهایی بخشی می داند. تاکید هابرماس بر عقلانیت ارتباطی و اخلاق گفتگویی در نظریه کنش ارتباطی، در سطح فردی رشد و شکوفایی خرد مبتنی بر ارتباط متقابل هنجاری (عقل ارتباطی) و در سطح اجتماعی دستیابی به تفاهم مبتنی بر کنش های اخلاقی را به عنوان اهداف تربیت اخلاقی مطرح می سازد.گرچه نقدهای بسیاری بر نظریه تربیت اخلاقی مبتنی بر کنش ارتباطی هابرماس وارد است اما دیدگاه وی با توجه به مقوله هایی از قبیل نقد، تغییر، گفتگو و رهایی، پرهیز از خشونت و غیره می تواند حاوی پیام ها و نکات بسیاری در نظام آموزشی ایران باشد. به عنوان نمونه می توان به موارد ذیل اشاره کرد: توجه به توانش زبانی و مفاهمه، نهادینه کردن روحیه تساهل و مدارا نسبت به دیگری، مشارکت دادن دیدگاه های رقیب به طور هم زمان در گفتگو و نهادینه کردن استدلال عقلانی و اخلاق گفتگویی از طریق سیستم مدیریتی در مدرسه و کلاس.

کلیدواژه ها:

هابرماس ، کنش ارتباطی ، تربیت اخلاقی ، نظام آموزشی ایران