طراحی چارچوب مفهومی رهبری تحول دیجیتال در سازمان های ایرانی

هدف: در عصر دیجیتال، به سبب ظهور فناوری های نوین، باورهای سنتی کسب و کار به نحوی اساسی دگرگون شده است. سازمان ها تنها یک راه پیش رو دارند و آن همگامی با تغییرات موجود است؛ در غیر این صورت از دور رقابت حذف خواهند شد و به طور کامل از صحنه وجود محو می شوند. فناوری های تحول آفرین، تحول دیجیتال کسب و کار را رقم زده اند و تحول دیجیتال به عنوان یک مفهوم وارد ادبیات کسب و کار شده است. با این وجود در این عصر، بیش ازآنچه به کارگیری فناوری اطلاعات به خودی خود عامل موفقیت سازمان ها باشد، نحوه مدیریت و رهبری این تحول به مراتب حائز اهمیت است. مفهوم «تحول دیجیتال» به صورت عام و «رهبری تحول دیجیتال» به صورت خاص، مفاهیمی جدید در عرصه کسب و کار محسوب می شوند. با این حال پژوهش هایی که به طور خاص به موضوع رهبری تحول دیجیتال پرداخته اند، انگشت شمارند. محتوای این مطالعات نیز بخشی و پراکنده بوده و فقدان دیدگاهی یکپارچه در آن ها مشهود است. علاوه بر این نباید از نظر دور داشت که در حوزه رهبری تحول دیجیتال، صنعت از دانشگاه پیشی گرفته و سازمان های تجاری توجه بیشتری به این مفهوم از خود نشان داده اند.مواد و روش: پژوهش حاضر کوشیده است با پیروی از رویکرد آمیخته و با بهره گیری از روش های مرور نظام مند ادبیات و دلفی در قالب طرحی اکتشافی، تصویری روشن و جامع از مفهوم «رهبری تحول دیجیتال» ارائه نماید. از آنجایی که تجمیع مطالعات گذشته به منظور ارائه چارچوبی یکپارچه مورد نیاز است، از مرور نظام مند ادبیات بهره گرفته شد و هم چنین به منظور بهره گیری از ایده ها و نقطه نظرات خبرگان موضوعی در جهت توسعه بدنه دانشی موجود و اعتبارسنجی و پالایش یافته های پژوهش، از روش دلفی استفاده گردید. در مرور نظام مند ادبیات به یافته های ۳۳ منبع علمی در حوزه رهبری تحول دیجیتال استناد شد. نتیجه مرور نظام مند ادبیات در حکم چارچوب اولیه پژوهش، به عنوان ورودی مطالعه دلفی محسوب شده و بر مبنای نظرات ۱۴ تن از خبرگان موضوعی که با استفاده از نمونه گیری هدفمند و زنجیره ای شناسایی شده بودند، توسعه یافته، پالایش شده و به تایید رسید. طی این مرحله، ترتیب اهمیت هر یک از عناصر چارچوب پژوهش نیز تعیین شد. پس از حصول اتفاق نظر میان اعضای پنل دلفی، خروجی نهایی مطالعه در قالب چارچوب مفهومی پژوهش تدوین و تبیین گردید.بحث و نتیجه گیری: چارچوب رهبری تحول دیجیتال تدوین و تبیین گردید و رهبری تحول دیجیتال به عنوان «مجموعه ای از تصمیمات، اقدامات و الزامات مدیریتی عبارتست از طراحی نقشه راه، تخصیص منابع، سازماندهی و هم چنین انتخاب و پیاده سازی چارچوب مناسب حکمرانی با هدف کسب منفعت حداکثری از پذیرش فناوری های تحول آفرین در سازمان» مفهوم سازی گردید. چارچوب مذکور مشتمل بر ۲۷۸ عنصر مفهومی است که در قالب ۴ مقوله یا بعد، ۱۳ نوع یا دسته و ۲۶۱ جزء یا کد، ساماندهی شده اند. مقوله های شناسایی شده عبارت از نقشه راه دیجیتال (شامل چشم انداز دیجیتال، استراتژی دیجیتال، طرح گذار دیجیتال)، حکمرانی دیجیتال (شامل برنامه ریزی و هماهنگی و نظارت و کنترل)، سازماندهی دیجیتال (شامل رهبران دیجیتال، ساختار سازمانی، شرکاء دیجیتال، فرهنگ دیجیتال و محیط کار دیجیتال) و منابع دیجیتال (شامل زیرساخت دیجیتال، استعداد دیجیتال و سرمایه گذاری دیجیتال) می باشند. هم چنین مفهوم رهبری تحول دیجیتال در طول مراحل مختلف پژوهش به طور عمده توسط «سازماندهی دیجیتال» بازنمایی می شود و بیشترین تاکید متوجه این بعد بوده است. به همین ترتیب منابع دیجیتال، حکمرانی دیجیتال و نقشه راه در جایگاه بعدی قرار دارند.

کلیدواژه ها:

تحول دیجیتال ، رهبری تحول دیجیتال ، فناوری های تحول آفرین