بررسی و ارزیابی فنی سیستم های آبیاری بارانی کلاسیک ثابت اجرا شده در دشت کوهدشت

راندمان مصرف آب در بخش کشاورزی در بیشتر کشورهای جهان پایین است. هر پروژه می بایست پس از طراحی و اجرا مورد بررسی قرار گرفته و کارایی و عملکرد آن تحت شرایط مزرعه، بررسی گردد. با ارزیابی عملکرد سیستمهای آبیاری، بسیاری از نقاط ضعف آنها نمایان میشود. لذا هدف از این پژوهش، ارزیابی چگونگی طراحی و بهره برداری سیستم های آبیاری بارانی کلاسیک ثابت اجرا شده در دشت کوهدشت در استان لرستان می باشد. برای این منظور ۱۰ سیستم آبیاری بارانی کلاسیک ثابت دشت کوهدشت به طور کاملا تصادفی و از بین سیستم هایی که حداقل یک فصل زراعی از بهره برداری آنها سپری شده بود، انتخاب شد و مورد ارزیابی قرار گرفت. در ارزیابی سیستم های آبیاری فوق از معیارهای ضریب یکنواختی کریستیانسن (CU)، یکنواختی توزیع (DU)، راندمان پتانسیل کاربرد ربع پایین (PELQ)، راندمان کاربرد ربع پایین (AELQ)، تلفات تبخیر و باد (WDEL)، تلفات نفوذ عمقی (DP) و کفایت آبیاری (AD(irr)) استفاده گردید. مقادیر متوسط این پارامترها برای ۱۰ مزرعه ارزیابی شده به ترتیب ۷۰/۸۴، ۴۳/۶۴، ۴۶/۸۵، ۳۸/۰۱، ۸/۷۷، ۳۱/۰۲ و ۶۴/۶۶ درصد به دست آمد. کلیه سیستم ها دارای راندمان کاربرد پایین بودند و یکنواختی توزیع در آنها کمتر از مقادیر توصیه شده کلر و مریام می باشد. در ۴ سیستم آبیاری از ۱۰ سیستم آبیاری مورد ارزیابی آبیاری کامل صورت گرفته و در بقیه مزارع یه علت وقوع پدیده کمآبیاری، راندمان واقعی و راندمان پتانسیل کاربرد برابر بوده است. طراحی و اجرای نامناسب سیستم های مورد مطالعه مهمترین دلیل پایین بودن راندمان پتانسیل کاربرد تشخیص داده شد. از نامناسب بودن فشار می توان به عنوان مهمترین این عوامل نام برد. همچنین، استفاده هم زمان از تعداد آبپاش زیاد و استفاده بیش از یک آبپاش بر روی لوله فرعی آبیاری، علت اصلی پایین بودن ضریب یکنواختی و یکنواختی توزیع در این سیستم ها بوده است. به علت پایین بودن یکنواختی توزیع آب، در
بعضی از سیستم ها ضمن وجود میزان زیادی نفوذ عمقی، کفایت آبیاری نیز پایین بوده است. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که اگرچه در بسیاری از موارد مشکلات طراحی و اجرایی وجود داشته است اما سهم بزرگی از دلایل پایین بودن عملکرد سیستم های آبیاری بارانی کلاسیک ثابت دشت کوهدشت، مدیریت و بهره برداری ضعیف از این سیستم ها می باشد. 

کلیدواژه ها:

آبپاش ، کلاسیک ثابت ، یکنواختی توزیع ، راندمان پتانسیل کاربرد ربع پایین ، راندمان کاربرد ربع پایین ، کفایت آبیاری ، لرستان