ساخت های دواسمی در زبان فارسی بر اساس مدل محدودیت ها

ساخت های دواسمی به توالی دو کلمه که دارای طبقه دستوری یکسان هستند و عموما با یک رابط واژگانی به­هم مرتبط می شوند گفته می­شود. ساخت های دواسمی می­توانند برگشت پذیر یا برگشت ناپذیر باشند. این مقاله در نظر دارد تا ساخت های دواسمی در زبان فارسی را بر اساس مدل محدودیت ها بررسی کند تا مشخص شود که این مدل تا چه میزان می­تواند داده­های زبان فارسی را توجیه کند. در­مورد آن دسته از ساخت های دواسمی که مدل مولین قادر به تبیین آن­ها نیست پژوهش حاضر در نظر دارد تا محدودیت­هایی را متناسب با ساختار زبان فارسی معرفی کند. مدل محدودیت ها را مولین (۲۰۱۴) معرفی کرده است. این مدل شامل محدودیت های معنایی/ کاربردشناختی، واجی غیروزنی، واجی وزنی و بسامد و ترتیب الفبایی است. داده­های این پژوهش از کتاب­ها، روزنامه ها، فرهنگ لغت زبان فارسی و نیز پیکره تحت وب به­دست آمد. برای انجام این پژوهش، داده های تحقیق که مشتمل بر ۵۹۳ ساخت دواسمی است از نظر برگشت­پذیری یا برگشت­ناپذیری گروه­بندی شد. برای تعیین برگشت­پذیری یا برگشت­ناپذیری ساخت های دواسمی، از مرجع دادگان زبان فارسی (پیکره بی­جن­خان) و اینترنت استفاده شده است. بدین صورت ساخت هایی که در پیکره مورد استفاده فقط در یک ترتیب ظاهر شده­اند، برگشت­ناپذیر و ساخت هایی که در هر دو ترتیب ظاهر شده­اند، برگشت­پذیر در­نظر گرفته شده­اند.  سپس داده­های استخراج­شده بر اساس مدل محدودیت ها تحلیل شد. نتایج نشان داد که مدل محدودیت های مولین می­تواند ترتیب اکثر ساخت های دواسمی در زبان فارسی را توجیه کند. همچنین در­مورد داده­هایی که مدل مولین قادر به تبیین آن­ها نیست، یک سری محدودیت­هایی تعریف شد، ازجمله: اصل «غلبه»، اصل «رسایی اول هجای دوم»، اصل «قیاس»، اصل «اهمیت»، اصل «رسایی جزء اول پایانه»، اصل «روایت»، و اصل «سبب مسبب»،  

کلیدواژه ها:

Key words: Binomial ، Reversiblity ، Irreversiblity ، Constraints ، واژه های کلیدی: ساخت دواسمی ، برگشت پذیری ، برگشت ناپذیری ، محدودیت ها.