ظهور تصویر و تجلی آن بر زبان در رویای فرویدی و رویاپردازی باشلاری

برای فروید، اثر ادبی همانند رویا، نوعی پرتو افکنی از روان نویسنده اش است. او با کنکاش در اثر ادبی، عقده های درونی مربوط به زندگی پیشین نویسنده را کشف می کند و در ورای من دوم نویسنده که در اثر ظاهر می شود، من حقیقی او را که با پوست و گوشت و استخوان، زندگی را لمس می کند، درمی یابد. روانکاوی باشلار نه با ناخودآگاه، بلکه با بیداری، آگاهی وانسجام روانی شخص خیال پردازی که دست به خلق اثر می زند، گره خورده است. رویاپردازی قابلیت تولید تصویر در لحظه را به شخص رویاپرداز می دهد. بنابراین، برخلاف تصویر ایستا و منجمد و گذشته ای فروید که در رویا به نمایش درمی آید، تصویر باشلار پویا، خودجوش و بریده از گذشته است و از آنجا که تصاویر برخاسته از تخیل در لحظه و آنچنان که هستند، پدیدار می شوند، واژه ی هستی شناسی معنای خود را می یابد. از سوی دیگر، ارجاع گاستون باشلار به شیوه های روانکاوانه، نقش بسزایی در نیل به شناخت عینی دارد. باشلار، رویا پردازی را، معطوف شدن ذهن و آگاهی و تخیل به عالم ماده و امور دنیوی می داند و در همین راستا مسئله ی پدیدارشناسی در بطن اندیشه ی باشلار می گنجد. نفوذ در مرکز عالم ماده، قلب و روح هنرمند را فعال می کند و تصاویر را مستقیما به آگاهی او می فرستد. چنین درخشش تصویری در بداعت تمام خود، سوژه ای را می طلبد که پیش فرض ها را کنار گذارد و به دنیای جدیدی وارد شود تا با آزادی از زنجیرهای کلامی، این بداعت و این دنیای جدید را در اثر و در قالب کلامی جدیدی، به منصه ی ظهور بنشاند. بدون تردید، ویژگی غیرمنتظره ی تصویر ناب، در علم روانکاوی که همیشه دغدغه وقایع سرکوب شده ی گذشته را دارد، بی معنا است. تناقض میان بار علیتی تصویر فرویدی و بار هستی شناسانه ی تصویر باشلاری، شیوه های خوانشی متفاوتی را می طلبد. روش باشلار بر خوانش دقیق و مکرر آثار جهت همسوئی و یکی شدن با تخیل خلاق نویسنده در لحظه ای که اثر را خلق کرده، مبتنی است. خواننده ی فرویدی نیز درصدد واپس زدن حجاب اثر برمی آید، تا گذشته ی خالق اثر را درک کند.

کلیدواژه ها:

خوانش روانشناختی ، رویاپردازی ، هستی شناسی ، علیت ، گاستون باشلار ، زیگموند فروید