بررسی تحولات سال های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ و چشم انداز بازار های جهانی انرژی در افق ۲۰۴۰: فرصت ها و تهدیدات پیش روی ایران

بازارهای انرژی جهان در سال ۲۰۱۸ وضعیت کم سابقهای را تجربه کردند که به اعتقاد صاحبنظران نقش مهمی در تغییر سناریوهای جهانی انرژی در بلندمدت ایفا خواهد کرد. در این مقطع، با وجود کاهش رشد تولید ناخالص داخلی جهان و رشد قیمت حاملهای انرژی به ویژه نفت خام، رشد سریع و بیسابقه تقاضای انرژی و انتشار کربن مشاهده شد که ریشه در پدیده تغییرات آب و هوای جهان دارد. درواقع تاثیر تغییرات آب و هوایی به صورت افزایش تعداد روزهای بسیار گرم و بسیار سرد در مناطق مختلف جهان، رشد غیرمعمول تقاضای انرژی برای گرمایش و سرمایش را بهدنبال داشته است که موجب افزایش قابل توجه و همزمان مصرف نفت خام، گاز طبیعی و زغالسنگ شد. از دیگر رویدادهای مهم سال ۲۰۱۸ میتوان به ثبت دو رکورد تاریخی برای افزایش تولید نفت و گاز طبیعی ازسوی ایاالت متحده اشاره کرد. دستیابی به ۲.۲ میلیون بشکه در روز رشد تولید نفت و افزایش تولید گاز طبیعی به میزان ۵۲۰ میلیون مترمکعب در روز )معادل ۱۹ فاز میدان گازی پارس جنوبی( تنها در یک سال ازسوی ایاالت متحده و رشد بیسابقه تولید LNG استرالیا با کسب سهم ۴۰ درصدی از کل افزایش تولید LNG جهان در سال ۲۰۱۸ را میتوان نقاط عطفی در بازار جهانی نفت و گاز دانست که در سال ۲۰۱۹ نیز این روند البته در سطحی پایینتر تکرار شد. اتفاق مهم طرف تقاضای بازار در این مقطع زمانی، اختصاص حدود ۷۰ درصد از رشد مصرف انرژی جهان بهترتیب به چین، ایاالت متحده و هند بود که در این زمینه چین و ایاالت متحده باالترین رشد مصرف نفت و گاز و هند بیشترین سطح افزایش مصرف زغالسنگ را تجربه کردند. در مقطع زمانی مورد بررسی، تولید جهانی انرژیهای تجدیدپذیر، برق آبی و هستهای رشد چشمگیری نداشت و در کنار رشد قابل توجه انرژیهای فسیلی و رشد فزاینده انتشار کربن، نگرانیهای جدی کارشناسان درخصوص تحقق اهداف توسعه پایدار با اتکا به اقتصاد کم کربن را بهدنبال داشته است. تحوالت سال ۲۰۱۸ بازارهای انرژی، تاثیر خود را در جدیدترین و بهروزترین مطالعه انجام شده درخصوص چشمانداز انرژی جهان در سال ۲۰۴۰ که در اواخر سال ۲۰۱۹ میالدی منتشر شد، بجا گذاشت. آنجاکه یافتههای بررسیهای جدید حاکی از ادامه سلطه سوختهای فسیلی در سبد انرژی جهان در افق ۲۰۴۰ است. درواقع با وجود کاهش نرخ رشد تقاضای سوختهای فسیلی، مجموعا ۷۴ درصد از انرژی اولیه مورد نیاز جهان توسط نفت، گاز و زغالسنگ تامین خواهد شد. در بازار جهانی نفت، ایاالت متحده، عربستان سعودی و روسیه ضمن حفظ جایگاه خود در سال ۲۰۴۰ بهعنوان تولیدکنندگان و صادرکنندگان عمده نفت، صف خود را از سایر تولیدکنندگان جدا کردند. بازار جهانی نفت در افق ۲۰۴۰ شاهد نقشآفرینی عراق، کانادا و برزیل بهعنوان تولیدکنندگان چهارم تا ششم بازار نفت و تنزل جایگاه ایران به رتبه هفتم تولید نفت جهان خواهد بود. در بازار جهانی گاز نیز همانند شرایط کنونی، ایاالت متحده و روسیه بهترتیب بهعنوان مهمترین تولیدکنندگان گاز طبیعی فاصله خود را با سایر عرضهکنندگان در سال ۲۰۴۰ به میزان چشمگیری افزایش خواهند داد. ظهور بازیگران جدیدی چون استرالیا، آرژانتین و چین و رشد قابل توجه تولید گاز الجزایر به عنوان یک تولیدکننده سنتی گاز، از دیگر ویژگیهای بازار گاز جهان در افق ۲۰۴۰ است. یافته های جدید نشانگر تنزل جایگاه ایران از تولیدکننده سوم گاز جهان به رتبه چهارم پس از ایاالت متحده، روسیه و چین است. همچنین رشد قابل ملاحظه تولید گاز ترکمنستان، عربستان و عراق از دیگر تحوالت مهم تاثیرگذار بر آینده صادرات گاز ایران در منطقه و جهان دربلندمدت خواهد بود. با توجه به تصویر ارائه شده از آینده بازارهای انرژی جهان در بلندمدت، بخش انرژی بهویژه صنعت نفت و گاز ایران با فرصتهای ارزشمند و همزمان تهدیدات جدی مواجه خواهد شد که شایسته تامل و توجه ازسوی سیاستگذاران کالن انرژی کشور بهمنظور اتخاذ راهبردهای صحیح، کارامد و به هنگام است.

کلیدواژه ها:

بازار انرژی