تحلیل انتقادی روایت قصاص خواهی «عکاشه» و چرایی انتقال آن به شیعه

یکی از رخداد هایی که در برخی از منابع تاریخی و جوامع روایی از اواخر زندگی رسول گرامی اسلام۲ نقل شده، جریان قصاص خواهی پیرمردی به نام عکاشه از ایشان است. بر اساس این نقل ها، پس از درخواست رسول اکرم۲ مبنی بر ادای حقوق احتمالی، عکاشه مدعی شد که روزی تازیانه حضرت به وی اصابت کرده است، ولی در نهایت با بوسیدن بدن پیامبر۲ از حق خود گذشت. این روایت از حیث سند مردود است؛ اما صرف نظر از سند، متن این حدیث نیز مشکلات متعدد دارد، زیرا اولا با آیات قرآن که دلالت بر عصمت پیامبر۲ دارند، ناسازگار است؛ ثانیا هیچ یک از عالمان شیعه آن را نقل نکرده اند و فقط شیخ صدوق، آن هم فقط در کتاب امالی خودش آورده است؛ ثالثا تهافت در نقل های مختلف روایت به چشم می خورد، که می تواند قرینه ای بر جعل باشد. مقاله حاضر پس از اثبات این دلایل، به بررسی علت وجود این روایت در کتاب شیخ صدوق پرداخته، به این نتیجه می رسد که قصه فوق، از احادیث منتقله است و به دلیل وجود مشایخ عامه در بین اساتید صدوق و نیز راویان مشترک، در منابع شیعه ورود پیدا کرده و عالمان خلف، با وجود تفرد صدوق در نقل این حدیث، بدون توجه لازم، آن را نقل کرده اند و لذا تلقی به قبول شده است.

کلیدواژه ها:

سیره پیامبر ، احادیث منتقله ، عصمت ، شیخ صدوق ، عکاشه ، سوره نصر ، سهو النبی