بررسی معناداری مفاتح غیب و معرفت بخشی آن با رویکردی عرفانی

مفاتح غیب» واژهای قرآنی و برگرفته از آیه ۵۹ سوره انعام است. مفسران، فیلسوفان و عارفان در خصوص معنا، تفسیر و تاویل این آیه به بحث و بررسی پرداختهاند. نظرات عارفان درباره مفاتح غیب را می توان به دو دوره زمانی قبل و بعد از ابن­عربی تقسیم­کرد. در دوره پیشاابن­عربی تبیین­های معرفت شناسانه و انسان شناسانه از مفاتح غیب نمود بیشتری دارد و سپس با ظهور غزالی رویکرد وجودشناسانه به مفاتح غیب آغاز و قوت­می گیرد، به­طوری­که او از آن به علم اسباب تعبیر­می کند. ازاین­رو، غزالی تنها صفت علم را مفاتح غیب می داند؛ اما با روزبهان بقلی این رویکرد نضج و تفصیل بیشتری می یابد. او تمامی صفات ازلی را به-عنوان مفاتح غیب معرفی­می کند. با ظهور ابن­عربی رویکرد وجودشناسانه به اوج خود می رسد. در دوره پساابن­عربی رویکرد وجودشناسانه غالب است و از مفاتح غیب به اسمای ذاتی، مراتب وجود و سر قدر تعبیر­می شود. درباره امکان معرفت به مفاتح غیب نیز نظرات دو گونه است؛ برخی آن را حتی برای پیامبران و ملائکه مقرب غیرممکن دانستهاند و علم به آن را درانحصار خداوند می دانند و برخی نیز علم به آن را برای کملین انبیا و اولیا میسر می دانند. برخی نیز با رویکردی شیعی از این نیز فراتررفته و از وجود حضرات معصومین(علیهم السلام) به مفاتح غیب تعبیرکردهاند.

کلیدواژه ها:

مفاتح غیب ، عرفان ، رویکرد وجودشناسانه ، رویکرد انسان شناسانه ، رویکرد معرفت شناسانه