شیوه های حل وفصل اختلافات بین سازمانهای بین المللی (با تاکید بر سازمان های بین الدولی )

از آنجا که امروزه روابط گسترده بین کشورها و سازمانهای بین المللی، موجب اختلافات متعددی بوده است، ناگزیر از داشتن راه حلی مناسب جهت حل این اختلافات خواهیم بود. با توجه به اینکه این اختلافات با یکدیگر متفاوت بوده و این تفاوتها، نیازمند شیوه ای مناسب خواهیم بود. سوالی که در این رساله به دنبال پاسخ آن هستیم اینست که نهادهای قضایی بین المللی کنونی برای حل وفصل اختلاف بین سازمان های بین المللی دارای چه شان حقوقی می باشند و دیگر اینکه نهادهای قضایی و شبه قضایی بین المللی برای حل و فصل اختلافات سازمانهای بین الدولی از چه ظرفیتی برخوردار می باشند؟ یکی از جلوه های بارز حقوق بین الملل، اصل رضایی بودن حل و فصل اختلافات بین المللی است. این بدان معناست که تنها رضایت دولتها می تواند مبنای صلاحیت نهادهای قضایی بین المللی در حل و فصل اینگونه اختلافات قرار گیرد. شیوه های فعلی حل و فصل اختلافات را می توان شامل: پذیرش کنوانسیون ها (بویژه کنوانسیون ۱۹۵۸ نیویورک)، قوانین آنسیترال ۱۹۵۸، تشکیل نهادهای داوری، بند ۲ و ۴ ماده ۶۶ کنوانسیون وین ۱۹۸۶، ماده ۳۳ منشور ملل متحد( از طریق مذاکره، میانجی گری، سازش و ..) و اخذ نظر مشورتی به موجب ماده ۹۶ منشور ملل متحد، نام برد.اختلافات به صورت معمول، سیاسی و یا حقوقی هستند. یکی از شیوه های حل اختلاف در مسائل سیاسی، مذاکرات دیپلماتیک است که قبل از ارجاع اختلاف از طریق حقوقی (داوری بین المللی یا رسیدگی قضایی) مورد استفاده قرار می گیرد. این شیوه ممکن است با دخالت مرجع ثالث موجب تشکیل کمیسیون سازش شود که خود می تواند به حل و فصل اختلافات سیاسی کمک نماید. اما شیوه ی حقوقی حل اختلافات بین المللی و بین الدولی دارای زوایای گسترده تری بوده، چرا که عناصر مختلف و متعددی در نظام حقوقی کشورها موجود بوده که طبیعتا مساله حل اختلاف را پیچیده تر می نماید. یکی از شیوه های حقوقی حل و فصل اختلافات، داوری است که طرفین اختلاف از طریق قضات منتخب خویش و بر مبنای اقدام به حق، به آن اختلاف خاتمه می دهند. رضایت دولت ها برای ارجاع اختلاف به داوری ممکن است قبل از وقوع اختلاف ابراز شده باشد که به آن داوری اجباری گویند. البته با عنایت به تعریف کنوانسیون لاهه، داوری برعکس محاکم قضایی پس از بروز اختلاف و به منظور حل و فصل مسالمت آمیز آن توسط طرفین دعوی تشکیل می شود و در صورتی که دستگاه قضایی قبل از وقوع اختلاف و دخالت طرفین اختلاف تشکیل می شود و جنبه دائمی دارد. شیوه ی دیگر حل و فصل اختلافات، شیوه ی قضایی است که توسط مرجع قضایی بین الملل که همان دیوان دادگستری بین المللی است، صورت می گیرد. شرط ارجاع اختلاف به این مرجع قضایی، مبتنی بر اراده کشورها است و به اشکال مختلفی، که نحوه ابراز اراده در تعیین نوع صلاحیت های دیوان در رسیدگی (اجباری یا اختیاری بودن صلاحیت) تعیین کننده خواهد بود.در خصوص تفاوت بین روش داوری و رسیدگی قضایی، باید توجه داشت که رسیدگی از طریق داوری مستلزم تشکیل هیات یا دادگاه داوری توسط اطراف اختلاف از طریق قرارداد است و اگر هم در مواردی چنین هیات یا دادگاه وجود داشته باشد، مراجعه به آن مستلزم وجود شرایط مراجعه اختلاف به مراجع فوق الذکر خواهد بود.

کلیدواژه ها:

حل و فصل اختلافات بین المللی ، داوری بین المللی ، دیوان دادگستری بین المللی ، سازمانهای بین المللی ، اختلافات بین الدولی ، سازمان های بین الدولی .