بررسی اثر خشکسالی بر کاهش سطح آبهای زیرزمینی و آبدهی قنوات در دشت بهاباد یزد

در دهه های اخیر استفاده از چاه ها در کشور برای تأمین آب مورد نیاز آبیاری زمین های کشاورزی و توسعه صنعت به شدت افزایش داشته است. بطوریکه تاکنون بیش از 120 دشت کشور با خطر خشک شدن، شوری و کم آبی شدید مواجه هستند. از این رو در این تحقیق سعی بر آن است تا با بررسی روند تغییرات شاخص خشکسالی هواشناسی و تغییرات سطح آب زیرزمینی در یک دوره 20 ساله(1387_1367) چگونگی ارتباط میان پارامترهای اقلیمی (به خصوص بارش) و تغییرات سطح آب و دبی قنوات مشخص شود. منطقه مورد مطالعه در این تحقیق دشت بهاباد واقع در استان یزد می باشد که تامین کننده معدن بزرگ چادرملو می باشد. جهت بررسی چگونگی اثر خشکسالی اقلیمی بر روی منابع آب زیرزمینی دشت بهاباد از شاخص اقلیمی SPIو شاخص منابع آب زیرزمینی (GRI ) استفاده شد. نتایج، سال آبی 1379-1378 را به عنوان خشک ترین سال و سال آبی 1375- 1374 به عنوان مرطوب ترین سال در دوره آماری مورد نظر معرفی می کند.. در ادامه با تعیین ضرایب همبستگی بین عمق سطح ایستابی و SPI در مقیاس های زمانی مختلف و همچنین بین شاخص GRI با SPI در سطح احتمال 1 و 5 % ، بالاترین ضریب همبستگی بین عمق سطح ایستابی و GRI با SPI مربوط به SPI چهل و هشت ماهه به دست آمد. در نهایت میزان افت سفره از سال 1378 که آغاز پمپاژ آب از دشت بهاباد به معدن چادرملو می باشد، تا سال 1387 محاسبه گردید. از مجموع 6 متر افت سفره 2/1 مربوط به برداشت آب صنعتی و 9/3 مربوط به برداشت آب کشاورزی می باشد. کمتر از یک متر باقی مانده را می توان به سایربرداشت ها و خشکسالی های پی در پی سال های اخیر و کاهش چشم گیر نزولات جوی مربوط دانست. در بررسی ابدهی قنوات نیز SPI سالانه به عنوان شاخص اقلیمی و میزان آبدهی قنوات نیز به عنوان شاخص خشکسالی منابع آب زیرزمینی در نظر گرفته شد. بر اساس نتایج بدست آمده خشکسالی شدید در سال 73 تقریباً با 4 سال تأخیر در سال 77 تأثیر خود را بر روی آبدهی قنات نشان می دهد. در یک جمع بندی می توان به این نتیجه رسید که بین وقوع خشکسالی اقلیمی و خشکسالی آبهای زیرزمینی همیشه یک تأخیر فاز زمانی (حدود 4 سال در این منطقه) وجود دارد.

کلیدواژه ها:

آبهای زیرزمینی ، قنات ، خشکسالی ، بهاباد ، GRI ، SPI