جایگاه مهارت های اجتماعی مورد نیاز دانش آموزان در کتاب های درسی عمومی دوره متوسطه

هدف پژوهش حاضر آن است تا کتاب های عمومی دوره متوسطه را از بعد پرداختن به مهارت های اجتماعی مورد بررسی قرار دهد. به این منظور ابتدا چک لیست مهارت های اجتماعی مشتمل بر ۳۶۹ مهارت اجتماعی در نه مقوله مانند مهارت های ارتباطی، مهارت های خودگردانی و شغل یابی تهیه گردید. روایی صوری و محتوایی آن توسط متخصصان تایید گردید و اعتبار آن با استفاده از روش اعتبار بین مشاهده گران محاسبه گردید. ارزیابی ها نشان داد که ابزار از روایی و اعتبار مناسبی برخوردار است که شرح آن در مقاله آورده شده است. سپس جدیدترین کتاب های عمومی دوره متوسطه شامل: قرآن (۱)، قرآن (۲)، بینش اسلامی (۱)، بینش اسلامی (۲)، ادبیات فارسی(۱)، ادبیات فارسی (۲)، مطالعات اجتماعی، جغرافی عمومی، تاریخ ایران و جهان، زبان فارسی (۱) و عربی (۱) انتخاب و با استفاده از چک لیست فوق مورد تحلیل محتوا قرار گرفت. در این پژوهش واحد تحلیل محتوا «کلمه» و «مضمون» است ، به این صورت که هرگاه در متن، کلمات مرتبط با مهارت های اجتماعی وجود داشت و یا جمله و پاراگرافی بود که در محتوای آن به مهارت های اجتماعی اشاره شده بود، مورد شمارش قرار می گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که محتوای کتاب های عمومی دوره متوسطه به مهارت های اجتماعی فراوان و متنوعی پرداخته است. مهم ترین مهارت های اجتماعی که کتاب های فوق به آن ها پرداخته اند، عبارت است از: مهارت های ارتباطی (۲۴/۲۴ درصد)، مهارت درک ارزش های اجتماعی (۷/۱۹درصد)، مهارت های خودگردانی (۳۲/۱۶درصد)، مهارت های مقابله ای و اصلاح باورها و شناخت های غلط (۳۱/۱۲)، مهارت های جرات ورزی (۸۹/۱۰درصد)، و بالاخره مهارت مسئولیت پذیری(۶/۹درصد). سه مهارتی که در کتاب های فوق به آن ها اصلا اشاره نشده یا اشاره ها در حد بسیار مختصر بوده، عبارتند از: مهارت پر کردن اوقات فراغت (۷۴/۲ درصد)، مهارت آشنایی با قوانین اجتماعی (۱۸/۲درصد) و مهارت شغل یابی (۸۹/۱ درصد). ضمنا مهارت های مربوط به هر کتاب به تفکیک در متن مقاله آورده شده است.

کلیدواژه ها:

مهارت اجتماعی ، دوره متوسطه ، دانش آموز ، کتاب های درسی عمومی ، تحلیل محتوا