کانی شناسی و زمین شیمی کرومیتیت های چشمه بید(نیریز) به منظور تعیین جایگاه زمین ساختی

سنگ های دونیتی و هارزبورگیتی سرپانتینیتی شده افیولیت های شمال باختر نیریز به سن کرتاسه پسین، میزبان انبانه های کرومیتیتی در معدن چشمه بید هستند. این کرومیتیت ها به صورت توده های عدسی شکل در اندازه های مختلف و به دنبال یکدیگر قرار دارند. مهم ترین بافت های قابل مشاهده شامل بافت های توده ای، گرهکی، دانه پراکنده و لایه ای است که نشان دهنده ته نشست از یک ماگمای در حال سرد شدن هستند. بررسی های کانی شناسی نشان دهنده ذوب پیروکسندر پریدوتیت میزبان و رشد دوباره بلورهای الیوین در بخش غلاف دونیتی است. شیمی کانی کرومیت بیانگر عدد کروم بالا(۷۲ تا ۷۷)، عدد منیزیم بالا(۶۲ تا ۶۹) و مقدار TiO۲ پایین(۰۴/۰ تا ۱۴/۰ درصد) در کرومیتیت های معدن چشمه بید است که قابل مقایسه با کرومیتیت های تشکیل شده از ذوب درجه بالای گوشته هستند. میانگین مجموع عناصر گروه پلاتین در نمونه های این معدن حدود ppb۸۵/۲۱۲ است که در مقایسه با برخی از توده های کرومیتیتی نیریز مانند منطقه تنگ حنا(ppb ۱۵۵۶) بسیار کمتر است و نشان دهنده رقیق شدگی به دلیل درصد بالاتر ذوب ماگمای مادر کرومیتیت های چشمه بید است. مقدار عناصر کمیابNi, Co, Zn, Mn, Ga,V در نمونه های کرومیتی و غلاف دونیتی دربرگیرنده آنها به ترتیب برابر با ۱۷ تا ۲۴، ۴۶۶ تا ۸۴۲، ۸۵۲ تا ۱۰۸۴، ۲۲ تا ۸۴، ۱۱۵ تا ۱۷۱، ۸۵۲  تا ۱۲۲۰ پی پی ام است. روند توزیع عناصر کمیاب خاکی و ایتریم(REY) در سنگ میزبان و کرومیتیت های الگوی U شکل نشان می دهد که  مشخص کننده واکنش مذاب غنی از مواد فرار و عناصر کمیاب خاکی(منشا بونینیتی ماگمای مادر) با سنگ میزبان است. بدین ترتیب به نظر می رسد که کرومیتیت های معدن چشمه بید نیریز در نتیجه نفوذ ماگمای بونینیتی با منشا گوشته اولیه و درجه بالای ذوب سنگ میزبان پریدوتیتی در زون بالای فرورانش جزیره کمانی تشکیل شده اند.

کلیدواژه ها:

کرومیتیت ، ماگمای بونینیتی ، زون بالای فرورانش ، معدن چشمه بید ، نیریز