نماد شناسی نقوش حیوانی در جل اسب های قشقایی

ایل قشقایی یکی از بزرگ ترین ایلات عشایری است. از لحاظ فرهنگ عامه و هنر یکی از بزرگترین و سرآمدترین چادرنشینان استان فارس محسوب می شود. دست بافته های هر کشوری از اهمیت و ارزش والایی برخوردار است. یکی از شاخه های این هنر جل بافی است. در این پژوهش سعی بر آن است، ضمن معرفی دست بافته جل و جل های ایل قشقایی، به بررسی و نماد شناسانه نقوش حیوانی در جل های قشقایی بپردازیم. بر همین اساس، سوالات مورد نظر پژوهش عبارتند از: ۱- نگاره های حیوانی در جل های قشقایی کدام اند؟ ۲- هرکدام از نماد های حیوانی در میان ایل قشقایی به چه معناست؟ نتایج حاصله از این تحقیق نشان می دهد که، بافندگان این دست بافته ها زنان و دختران عشایری هستند و ساختار جل ها شامل قاب بندی و نوار های افقی است. بافت آن ها بر اساس نقشه و طرح از پیش تعیین شده نبوده است و اکثرا ذهنی باف بوده اند و در آن خلاصه نگاری به کار رفته است. نقوش این دست بافته، منعکس شده طبیعت اطراف است و بر اساس ذوق، احساس، اعتقادات، اندیشه ها، تخیلات سرچشمه گرفته است و در بسیاری از موارد ریشه در آیین های سنتی، باورهای قومی، آیین های مشترک، اعتقادات اساطیری و باستانی، الگوهای دیرینه و باورهای مردم آن منطقه دارد. این نقوش تنها یک نقش ظاهری نیست بلکه در سطوح مختلف معنایی قرار دارد. حیوانات جایگاه مهمی در زندگی عشایری دارند و به همین دلیل بر روی دست بافته های آنان نقش بسته شده است. بیشترین نقوش به کار رفته چهار پایان و پرندگان هستند و در این میان طاووس، گوزن و بز بیشترین تکرار را داشته اند. این نقوش دارای ارزش بصری، و شکل گیری عناصر به صورت تکرار، تضاد و ریتم بوده است. این نقوش به صورت ساده، تجریدی، هندسی و شکسته ترسیم شده و همگی ایستا هستند. بررسی شیوه های تصویرگری و روش بافت نقوش حیوانی در جل های قشقایی، نشان از اهمیت، تقدس و نقش آنها در زندگی بافندگان و روابط میان مردم ایل و حیوانات در بهره برداری و حمایتگری و یا مقابله با آن ها است

کلیدواژه ها:

عشایر ، قشقایی ، دست بافته ، جل اسب ، نقش ، نقوش حیوان