سازگاری عقلانیت و دینداری از دیدگاه مصطفی ملکیان

در تحقیق حاضر، دیدگاه مصطفی ملکیان درباره سازگاری عقلانیت و دینداری سنتی بررسی شده است. بدین ترتیب که نخست تعریف عقلانیت و اقسامش از منظر وی بیان می شود، سپس دو برداشت از دینداری، از نگاه او را توضیح می دهیم: دینداری سنتی و دینداری سنجش گرانه. پس از آن، سازگاری عقلانیت با هر یک از این دو دینداری را بررسی می کنیم. ملکیان به لحاظ واقع گرایانه و عمل گرایانه، عقلانیت و دینداری سنتی را با هم ناسازگار می داند؛ اما نوع دیگری از دینداری را پیشنهاد می کند که ذیل «دینداری سنجش گرانه» می گنجد و آن را «معنویت» می نامد. به عقیده وی، عقلانیت نه تنها با معنویت سازگار است، که اساسا آن را اقتضا می کند. در نظریه «عقلانیت و معنویت» ملکیان، فقط آن دسته از آموزه های نظری متون مقدس دینی پذیرفته می شوند که یا عقل به طور قطعی تاییدشان می کند یا رجحان معرفتی دارند یا گرچه نه به سودشان و نه به سود نقیضشان رجحان معرفتی وجود ندارد، باور به آنها پیامدهای سودمندی برای فرد دارد. همچنین، فقط به آن بخش از آموزه های عملی دینی عمل می شود که عمل کردن به آنها به کاهش درد و رنج فرد کمک می کند.

کلیدواژه ها:

عقلانیت ، دینداری ، دینداری سنتی ، مصطفی ملکیان ، عقلانیت و معنویت