ارزیابی خلا عملکرد گندم (Triticum aestivum L.) با استفاده از روش تحلیل مقایسه کارکرد (CPA) در استان گلستان

به منظور تعیین خلاء عملکرد گندم و تعیین عوامل محدودکننده عملکرد و سهم هر یک از آن­ها در ایجاد خلاء عملکرد، بر اساس اطلاعات جمع آوری شده مربوط به مدیریت زراعی (حدود ۲۵۰ متغیر) از ۶۸۴ مزرعه در سطح استان گلستان در طی دو سال زراعی ۹۳-۱۳۹۲ و ۹۴-۱۳۹۳، تولید گندم در سه شرایط شامل؛ دیم کم بازده (۲۱۶ مزرعه)، دیم پرمحصول (۱۱۹ مزرعه) و آبی (۳۴۹ مزرعه) با استفاده از روش تحلیل مقایسه کارکرد (CPA) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در هر سیستم یک مدل تولید تعیین و عملکردهای پتانسیل گندم تخمین زده شد که در شرایط دیم کم بازده، دیم پرمحصول و آبی به ترتیب ۵۰۲۵، ۷۹۵۴ و ۸۰۲۹ کیلوگرم در هکتار بود. با توجه به اینکه متوسط عملکرد این مزارع به ترتیب ۱۹۶۶ ، ۳۹۸۵ و ۳۹۳۶ کیلوگرم در هکتار بود، بنابراین خلا عملکرد ۶۰، ۵۰ و ۵۱ درصد تخمین زده شد. دلایل ایجاد این خلاء به ترتیب اهمیت در شرایط: الف- دیم کم بازده: عدم استفاده از دستگاه کاشت بذر در داخل بقایا (۳۲ درصد)، وضعیت نامناسب بستر (۱۷ درصد)، عدم محلول پاشی عناصر غذایی (۱۵ درصد)، عدم استفاده از گاوآهن قلمی (۱۵ درصد)، عدم مصرف علف کش (۱۳ درصد) و عدم مصرف بهینه کود نیتروژن (۹ درصد)؛ ب- دیم پر محصول: عدم وارد کردن بقولات در تناوب (۲۶ درصد)، مساحت کم مزارع (۲۱ درصد)، عدم مصرف بهینه کود نیتروژن (۱۵ درصد) ، عدم مصرف بهینه کود پتاسیم (۱۲ درصد)، عدم مصرف کود دامی (۱۱ درصد)، عدم استفاده از زیرشکن (۱۰ درصد) و عدم استفاده از قارچ کش (۵ درصد)؛ ج- آبی: آبیاری (۲۷ درصد)، عدم مصرف بهینه کود نیتروژن (۲۵ درصد)، عدم رعایت تاریخ کاشت بهینه (۲۰ درصد)، عدم استفاده از رقم مناسب (۱۰ درصد)، عدم استفاده از زیرشکن (۹ درصد) و عدم استفاده از فاروئر (۸ درصد) بودند. به نظر می رسد که با مدیریت صحیح مزارع و در نظر گرفتن عوامل خلاء عملکرد ذکر شده، می توان عملکرد دانه گندم در استان گلستان را در مزارع دیم کم بازده در حدود ۳۰۰۰ کیلوگرم در هکتار و در مزارع دیم پرمحصول و آبی در حدود ۴۰۰۰ کیلوگرم در هکتار نسبت به عملکردهای فعلی کشاورزان، افزایش داد.

کلیدواژه ها:

Actual yield ، Rainfed wheat production ، Wheat and Yield potential. ، پتانسیل عملکرد ، تولید دیم ، عملکرد واقعی و گندم.