جغرافیای تاریخی قندهار و نقش آن در روابط سیاسی صفویان و گورکانیان ۱۰۳۸-۹۰۷ ق

قندهار یکی از شهرهای مهم و استراتژیک در میان صفویان و گورکانیان بود که همواره باعث اختلاف این دو دولتمیشد. همزمان با تشکیل دولت صفویه در ایران به وسیله شاه اسماعیل صفوی که از اولاد شیخ صفی بود، تحولاتی نیزدر ماوراءالنهر که بعد از ضعف و انحطاط تیموریان یک خلع قدرت در آنجا به وجود آمده بود، در حال وقوع بود ودولت جدید ازبکان شکل گرفته بود و علاوه بر این سرزمین مدعی خراسان بزرگ نیز بودند. از طرف دیگر تیموریان درخراسان آخرین روزهای خود را سپری می کردند و بعد از مدتی قلمرو محدود آنها نیز ضمیمه قلمرو صفویان گشت. دراین میان تنها سمرقند در دست یکی از اولاد تیمور بهنام بابر بود. وی توسط شیبک خان موسس دولت ازبکان رانده شدو متواری گشت. بابر بعد از مدتی با کمک صفویان نیز کاری از پیش نبرد. وی سپس متوجه هندوستان شد و در شمالآن بنیاد دولتی به نام گورکانیان تاسیس کرد که سالها در این سرزمین تا ورود استعمار پا برجا بود. تشکیل دولتگورکانیان هم زمان با تشکیل دولت صفویه در ایران بود و همین امر موجب نزدیکی دو دولت به هم شد. کمک هایشاه اسماعیل و سپس شاه طهماسب به بابر و پسرش، همایون، باعث نزدیکی دو دولت و همکاری آنها در سایر امورشد. بعد از گسترش دو امپراتوری و همسایه شدن این دو دولت اختلافات مرزی آنها نیز شروع شد که تا سقوط دولتصفویه و حتی تا زمان نادرشاه افشار ادامه داشت. این اختلاف دو دولت بر سر شهر مرزی قندهار مربوط می شد که همبرای صفویه وهم برای گورکانیان اهمیت حیاتی داشت. این شهر بارها دست به دست شد و در روابط بین دو دولتبسیار تاثیر داشت هم از نظر سیاسی همواره یکی از مهم ترین مسائل در روابط خارجی دو کشور بود.

کلیدواژه ها:

صفویان ، گورکانیان ، قندهار ، شاه اسماعیل ، بابر ، شاه عباس ، اکبرشاه.