بافت قدیم شهرها جلوه ی فرهنگ مادی و معنوی شهرهای اسلامی مورد : بافت قدیم شهر خواف

شهر نوعی فرهنگ پدیداری است و بافت قدیم جلوه­های مادی و معنوی آن را در خود به نمایش می­گذارد. از این منظر شهرهای اسلامی تماما دارای بافت قدیمی با اجزای مشابه می­باشند که بیانگر هویت اسلامی، تعامل فرهنگی و پیشینه­های تاریخی یکسان می­باشد. شهر خواف نمونه­ای از این گونه شهرهای اسلامی است که علیرغم موقعیت جغرافیایی (واقع بودن در منتهی­الیه شرق کشور و انزوای جغرافیایی)، زمانی به عنوان کانونی از تمدن تلقی می­شده است. گرچه ویرانی ناشی از جنگ و زلزله و تحولات دهه­های اخیر، تاثیر نسبتا زیادی بر اجزا و ضمائم بافت قدیم بر جای گذاشت، لیکن هنوز این بافت دارای پنج محله به نام­های میان­ده، پایین­ده، سرده، قلعه­بالا و سالارباشی با اجزای مشخص نظیر ارگ قلیچ­خانی، مسجدجامع، مسجد خطیب، مسجد بلال، مسجد شیخ زین­الدین و آب­انبارهای آقاحسین، مسجد بلال، مسجد خطیب و خواجه­یار که عمدتا مربوط به دوره تیموریان می­باشد و همچنین دارای مزار حافظ ابرو، پیراحمد خوافی، بی­بی حور و بی­بی نور، خواجه­یار، بناهای تاریخی نظیر منزل قریشی (دوره قاجاریه)، سقابه­های مسجد بلال، مسجد جامع و شیخ زین­الدین و بازار است، که هر یک از آنها به نوعی تجلی تجربیات فرهنگی ناشی از تعاملات کشورهای اسلامی را در خود دارند. از این رو هدف از  این پژوهش شناسایی و معرفی بافت قدیم شهر خواف به عنوان نمونه­ای از ساخت شهر اسلامی می­باشد. بدین منظور از طریق روش­های اسنادی و پیمایشی (تمام شماری) بافت قدیم این شهر بدقت مورد ملاحظه قرار گرفته است.  نتایج آن نشان می­دهد بافت قدیم شهر خواف از لحاظ ساخت به­ویژه کارکردی نمونه­ای از شهرهای اسلامی است که با بازخوانی مجدد آن می­توان حلقه­ی مفقوده­ی تعاملات گذشته را در بین کشورهای اسلامی به نمایش گذاشت.

کلیدواژه ها:

شهر ، بافت قدیم ، خواف ، کشورهای اسلامی ، فرهنگ مادی و معنوی ، تمدن