تحلیل عناصر نمایشی تعزیه مطالعه موردی: تعزیه در روستای فدیشه شهرستان نیشابور

تعزیه از جنبه لغوی به معنی اظهار همدردی، سوگواری و تسلیت است. همچنین به عنوان شکلی از نمایش ریشه در اجتماعاتو مراسم یادکرد شهادت امام حسین (ع) در ایام محرم دارد و در سیر تکامل آن، بازنمایی محاصره و کشتار در صحرای کربلا محور اصلی آن بوده و هیچگاه ماهیت مذهبی اش را از دست نداده است. در فلسفه عملی تعزیه میتوان گفت این شیوه نمایش، کیفیتی انسانی دارد و با اجرای تعزیه و ایجاد همبستگی با شرکت کنندگان در این مراسم آیینی، بعد روحانی هر فرد به شکوفایی میرسد. از سوی دیگر، هنگامی که از منظر معیارهای هنری به تعزیه مینگریم درمی یابیم که هنرهای نمایشی ایرانی شاخه های گوناگونی دارند که گویی همگی از تعزیه منشعب شدهاند. تعزیه هنری نمایشی است که گفته میشود از زمان پیش از تاریخ در ایرانزمین به اجرا درآمده و ریشه در باورهای مبتنی بر میترائیسم دارد؛ اما گروهی از صاحبنظران، تعزیه راصرفا یک تقلید محض میدانند و آن را در زمره گونه های نمایش (تئاتر) قرار نمیدهند. این پژوهش با هدف واکاوی و تبیین عناصر تعزیه در پی پاسخ به این سوال است که چگونه میتوان بین تعزیه و تئاتر پیوندی ناگسستنی ایجاد کرد. بنابراین مساله اصلی در این پژوهش بررسی عناصر اجرا در تعزیه و تئاتر و تطبیق هر یک از این عناصر با یکدیگر است. در پایان نیز این نتیجه گیری حاصل میشود که تعزیه و تئاتر وجوه اشتراک بسیاری باهم دارند؛ و با توجه به اینکه تعزیه را میتوان با اجرایی خلاقانه و با تغییر در عناصر سازنده اش به نمایش درآورد، پس میتوان در زمره گونه های نمایشی قرار داد. در ادامه به تعزیه در روستای فدیشه شهرستان نیشابور و یافته های پژوهشی در مورد برگزاری آیین تعزیه خوانی در این روستا می پردازیم و درمی یابیم که علم گردانیو حلیم پزان در صدر مهمترین مراسمهای همه ساله این آیین کهن یعنی تعزیه خوانی قرار میگیرند که در فرهنگ سازی مذهبی در بین مردم این منطقه نقشی مهم را به عهده دارد.

کلیدواژه ها:

تعزیه ، عناصر نمایش ، روستای فدیشه