بررسی تحلیلی و نمادشناسانهی سر اژدها در توغ های ایرانی (در بازه زمانی قبل از صفویه تاکنون)

هدف از پژوهش حاضر بررسی تحلیلهای انجام شده در رابطه با حضور اژدها در هنر اسلامی ایرانی بخصوص علامتهای عاشورایی است . در طرفین تیغه های توغ سر اژدها دیده میشود که نسبت به سایر عناصر از دلایل کمتر شناخته شده ای برخوردار است. برخی از محققین این عرصه بر این باورند که این سرها، نماد لشکر جنیان حاضر در روز عاشورا است، که برای یاری امام حسین(ع) ا ذن ورود به میدان جنگ خواستند و امام موافقت نفرمودند. (یعنی نماد خیر و یاری). برخی دیگر نماد عقوبت کار ستمگران میدانندکه گرفتار آتش جهنم )مارغاشیه( میشوند. )یعنی نماد شر( و اما آنچه از اساطیر باستانی ایرانزمین برمی آید و در نگارههای قدیمی به تصویر کشیده شده، اژدها نمادیدوگانه است گاه نماد شرارت، خشکسالی و خوی زشت، همچون مارهای شانه ضحاک و گاهی نمادی از نگهبان درخت زندگی و گنجهایباارزش. چنانکه از مستندات برمیآید توغ از زمان آق قویونلوها در ایران کاربرد داشته است، اما از دوران صفویه و بعدازآن به صورت ادواتخاص عزاداری سیدالشهدا، جایگاه خاص خود را در میان شیعیان پیداکرده است.پژوهش حاضر نشان میدهد حضور اژدرها بر روی توغ میتواند اشاره ای غیرمستقیم به نبود آب و شهادت امام و یارانشان در اوج عطش وتشنگی داشته باشد و یا نمادی از نگهبانان درخت زندگی و گنج پنهان عالم معنی است.روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و سوالات بنیادی عبارت اند از:۱ . حضور اژدها بر روی علامتهای عاشورایی نماد چیست؟۲. سیر تحول فرمی »دهانه اژدر« چگونه بوده است؟

کلیدواژه ها:

اژدها ، دهانه اژدر ، توغ ، علامت ، دوران صفویه.