مقاله علمی – پژوهشی: بررسی قابلیت جذب زیستی سرب به وسیله دو جاذب زیستی با منشاء آبزیان بر مبنای طرح باکس بنکن

با توجه به اهمیت استفاده از جاذب های زیستی برای حذف یون های فلزی از پساب ها و اکوسیستم های آبی، در این پژوهش پتانسیل استفاده از فلس دو گونه ماهی (قزل آلای رنگین کمان، Oncorhynchus mykiss و ماهی سفید، Rutilus kutum) به منظور کاهش غلظت سرب در محیط های آبی بر مبنای طرح باکس بنکن بررسی شد. تاثیر برخی از پارامترهای مهم (دوز جاذب زیستی، اندازه جاذب، زمان تماس، درجه حرارت، غلظت اولیه، pH و شوری) بر ظرفیت جذب سرب به وسیله جاذب ها نیز مورد بررسی قرار گرفت. از بین هفت فاکتور مورد مطالعه، تاثیر غلظت اولیه، pH و دوز جاذب، بر غلظت سرب جذب شده به وسیله دو جاذب معنی دار بود (۰۵/۰P<)، اما درجه حرارت و اندازه جاذب تاثیر معنی داری بر جذب سرب به وسیله جاذب ها نداشتند. غلظت اولیه موثرترین متغیر مستقل محسوب شد (با تاثیر مثبت). حداکثر ظرفیت جذب سرب به وسیله دو جاذب با ظرفیت جذب این عنصر به وسیله سایر جاذب های دارای منشاء آبزیان، بررسی شده از سوی سایر محققین، قابل مقایسه بود. حداکثر ظرفیت جذب سرب در فلس ماهی قزل آلا بیشتر از فلس ماهی سفید بود. مشخصات جاذب های زیستی قبل و بعد از جذب با استفاده ازSEM   (Scanning Electron Microscopy)، EDX (Energy Dispersive X-ray) ، XRF (X- Ray Fluorescence) و FTIR (Fourier Transform Infrared) بررسی شد. غلظت یون های سرب با استفاده از AAS (Atomic Absorption Spectrometer) اندازه گیری گردید. آنالیزهای SEM-EDX و XRF به وضوح وجود یون های سرب را در سطوح هر دو جاذب زیستی پس از آزمایش های جذب نشان داد. نتایج FTIR نشان داد که دو جاذب زیستی از گروه های عاملی مختلف تشکیل شده اند که احتمالا نقش قابل توجهی در ظرفیت جذب سرب به وسیله آنها وجود دارد.

کلیدواژه ها:

Biosorption ، Lead ، Fish scales ، Box-Behnken ، Caspian Sea ، جاذب زیستی ، سرب ، فلس ماهی ، باکس بنکن ، دریای خزر