اماله پایانی در کلمات دخیل عربی در متون کهن فارسی

در این مقاله با بررسی شواهدی از اماله پایانی (ساده سازی توالی عربی آغازینی *ayV به­ ē در پایان کلمه) در کلمات عربی دخیل در متون کهن فارسی، و مقایسه آن­ها با برخی گویش­های تاریخی عربی نشان می­دهیم که اماله پایانی در این شواهد نشان­دهنده ویژگی گویشی عربی، غیر عربی کلاسیک، موسوم به «عربی فتوحات اسلامی» است. ما به پیروی از تحقیقات احمد الجلاد (Al-Jallad ۲۰۱۷; ۲۰۲۰) و مارین فان پوتن (Marijn van Putten ۲۰۲۱) که به ترتیب گویش عربی فتوحات شام و مصر را بررسی کرده اند، «عربی فتوحات» واردشده به ایران را «شاخه ایرانی عربی فتوحات» نامیده­ایم و سعی کرده­ایم که جایگاه آن را از منظر «اماله پایانی» در بین گویش­های تاریخی عربی مشخص کنیم. در نهایت نشان داده­ایم که گویش عربی فتوحات ایران در زمینه اماله پایانی شباهت بسیار زیادی با گویش فتوحاتی شام و مصر دارد، هرچند براساس شواهدی از اشعار کهن و نیز گزارش سیبویه از گویش های عربی به نظر میرسد گونه هایی از شاخه ایرانی عربی فتوحات، رفتاری کهن گرا داشته­اند و به جای اماله پایانی، توالی عربی آغازینی *ayV را به صورت مصوت مرکب «ay» حفظ کرده­اند.  

کلیدواژه ها:

عربی فتوحات ، عربی کلاسیک ، عربی در فارسی ، برخورد زبانی ، اماله