عوامل موثر بر تقاضای آب صنعتی در ایران و چالش های پیشرو

همگام با تلاش کشورها برای دستیابی به درآمد سرانه بالاتر و توسعه اقتصادی، مصرف آب در بخش های کشاورزی، صنعت و خانگی افزایش می یابد. باتوجه به محدودیت جدی در عرضه منابع آب، بررسی عوامل افزایش دهنده تقاضای آب اهمیت می یابد. در همین راستا، پژوهش حاضر نقش سه عامل تولید، ساختار و بهره وری را در تغییرات تقاضای آب بخش صنعت ایران (در سطح کدهای دورقمی ISIC) با استفاده از روش شاخص میانگین لگاریتمی دیویژیا (LMDI) بررسی کرده است. تجزیه تقاضا برای دوره های ۱۳۷۵-۱۳۸۰، ۱۳۸۰-۱۳۸۶، ۱۳۸۶-۱۳۹۰ و ۱۳۹۰-۱۳۹۶ نشان داد عامل تولید صنعتی بیشترین سهم را در افزایش تقاضای آب طی این دوره ها داشته و سهم آن از ۴۳ درصد به ۸۰ درصد افزایش یافته است. در مقابل، سهم بهره وری در کاهش تقاضای آب از ۴۵ درصد به ۷ درصد کاهش پیدا کرده و اثر آن نیز معکوس شده است (یعنی کاهش بهره وری آب مصرفی و افزایش تقاضای آب). تغییر ساختار صنعت نیز سهم تاحدودی ثابت و در حدود ۱۰ درصد به خود اختصاص داده است. در نتیجه، افزایش تولید صنعت، نیروی محرکه اصلی تقاضای روزافزون بخش صنعت برای آب در ایران بوده؛ و بهبود بهره وری و اصلاح ساختار صنایع (به نفع صنایع کم آب خواه) نتوانسته اند آن را خنثی کنند و حتی سهم آنها در دوره های اخیر کاهش یافته است. بنابراین نتیجه استراتژی خودکفایی در حوزه صنعت حداقل از دید مسئله آب، پایدار نبوده و ادامه مسیر فعلی به تشدید بحران آبی و حتی انتخاب میان دوگزینه بقای صنعت یا کاهش تنش های آب منجر خواهد شد.

کلیدواژه ها:

بحران آب ، تقاضای آب ، صنعت ، تجزیه میانگین لگاریتمی دیویژیا