سیاستهای حاکمان شیعه در گسترش تشیع: مطالعه موردی دولت آل بویه و حمدانیان

در سده های نخستین اسلامی دولت ها عملا تاثیر چشم گیری در تحولات مذهبی ایفا می کردند. در سده چهارم هجری با ظهور دولت های شیعی آل بویه (حک. ۳۲۲-۴۴۸ ق) و آل حمدان، (حک. ۲۹۲-۳۹۳ ق) زمینه مناسبی برای رشد تشیع امامی فراهم آمد؛ به ویژه اینکه این دولت ها سیاستهایی را برای گسترش تشیع در قلمرو تحت فرمان در پیش گرفتند. بر این اساس این پرسش مطرح است که حاکمان این دولت ها برای اشاعه مذهب تشیع چه سیاستهای مشابه یا متفاوتی را در پیش گرفته بودند؟ بررسی توصیفی تحلیلی از اقدامات و سیاستهای دو دولت بویهی و آل حمدان نشان می دهد برخی از سیاستهای آنان مانند تامین امنیت شیعیان، ترویج شعائر شیعی، بازسازی قبور ائمه، اشاعه فرهنگ اهل بیت (ع) در شعر، حمایت از عالمان شیعه و سپردن مناصب دولتی به شیعیان، به همدیگر شباهت داشتند. در عین حال، بنابر مقتضیات زمانی و مکانی و شرایط تاریخی، تفاوتهایی هم در سیاستهای آنها در این زمینه وجود داشته است؛ در شرایطی که آل بویه نسبت به برگزاری عید غدیر اهتمام داشتند و به رغم حفظ عباسیان در منصب خلافت، عملا حوزه قدرت و نفوذ آنها را به نفع جریان تشیع محدود کرده بودند، در مقابل شرایط خاص حوزه قلمرویی حمدانیان، مانع از برپایی عید غدیر بود. علاوه بر این، جهاد و دفاع از ثغور اسلامی از سوی حمدانیان، در ارتقاء جایگاه تشیع در شامات تاثیرگذار بوده است.

کلیدواژه ها:

تشیع در قرن چهارم ، دولت های شیعه ، گسترش تشیع ، آل بویه ، حمدانیان