بررسی فقهی موانع قصاص نفس در حقوق موضوعه ایران و کشورهای اسلامی

بی شک در تمامی نظام های کیفری دنیا مهمترین جرم علیه تمامیت جسمانی اشخاص قتل است که با واکنش شدید و مجازات های سنگین برای قاتلان همراه است. در نظام حقوقی اسلام مجازات قتل در صورتی که عمدی و عدوانی باشد، قصاص است و از این مجازات در قرآن کریم به عنوان منشا حیات جامعه یاد شده است. با توجه به ارتباط نزدیک مسائل کیفری با مقوله حفظ نظم و امنیت اجتماعی از یک سو و نیز وجود دیدگاه های متفاوت فقهی در اکثر موضوعات جزایی در میان فقها از سوی دیگر، کیفیت انتخاب رویکرد فقهی مورد پسند مقنن اهمیت بسیاری داراست. انتخاب آگاهانه مقنن نسبت به فتاوی تامین کننده امنیت عمومی در مقررات ناظر بر قصاص نفس در آخرین قوانین جزایی ایران، بسیار ملموس و آشکار است. در بیشتر کشور های غیر اسلامی به لحاظ احتمال خطا در حکم اعدام، قصاص نفس به کلی برداشته شده ولی در کشور های اسلامی از جمله ایران که حکومت آنان بر اساس احکام شرعی و اسلامی بنا نهاده شده حکم قصاص پذیرفته شده است و انجام می گردد اما در موارد خاصی این حکم اجرا نمی گردد، موانع قصاص هم چون ثبوتی و موانع اجرایی است مواردی از قبیل: رضایت یا عفو مجنی علیه قبل از مرگ، عدم متصف بودن قاتل به وصف ابوت مقتول، عدم کفویت در دین، مهدور الدم بودن مقتول، اختیار ولی دم در رجوع به مقر، اقرار دو نفر به قتل شخص واحد، عدم شناسایی قاتل، مرگ قاتل، رضایت یا نفی مجنی علیه قبل از مرگ،مردد بودن قاتل، عاقل بودن قاتل، مست نبودن قاتل.در این مقاله به تبیین و بررسی انواع موانع قصاص در اسلام و شریعت ،همچنین به بیان این موانع قصاص و امر اعدام قاتلین در ایران و مقایسه آن با کشور های غیر اسلامی می پردازیم.

کلیدواژه ها:

قتل نفس ، جرایم ، مجازات ، موانع قصاص.