واکاوی معیارهای خرید و انتقال آب از رودخانه فرامرزی مرغاب بین دو کشور افغانستان و ترکمنستان به ایران

در بین انواع طرح­های انتقال آب بین حوضه­ای، انتقال آب از رودخانه­های فرامرزی مشترک بین کشورها به دلیل ورود به یک فضای اقتدارگریز، دارای پیچیدگی­های بیشتری می­باشد. با توجه به زمزمه اجرای چنین طرح­هایی به عنوان یکی از گزینه­های روی میز برای کاهش آسیب­پذیری به کاهش منابع آب در کشور، اهمیت واکاوی معیارهای تصمیم­گیری برای اینگونه طرحها دوچندان می­شود. در این راستا تحقیق پیش­رو با در نظر گرفتن طرح انتقال آب از رودخانه فرامرزی مرغاب مشترک بین دو کشور افغانستان و ترکمنستان برای انتقال به ایران، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و مطالعه اسناد و مدارک و تجربیات موجود به واکاوی طرح مزبور از ابعاد مختلف می­پردازد. لذا معیارهای حقوقی و عملیاتی خرید آب شامل آب قابل مذاکره۱ و نحوه محاسبه آن، معیار تداخل معاهدات، مدت زمان خرید و فروش آب، نفر سوم۲، ریسک­های محیطی، جبران خسارات خرید و فروش آب و ملاحظات اجرایی انتقال آب شامل ساخت و ساز در کشور مبدا، تعهدات زیست محیطی انتقال آب و قراردادهای اجرایی انتقال آب در طرح مزبور مورد مطالعه قرار گرفته است. در پایان، نقشه راه معیارهای مورد نیاز برای انجام مطالعات خرید و انتقال آب از رودخانه فرامرزی مرغاب به ایران ترسیم گشته و از سه منظر و سناریو همکاری، شامل سناریو همکاری ایران با افغانستان، سناریو همکاری ایران با ترکمنستان و سناریو همکاری ایران با هر دو کشور افغانستان و ترکمنستان بلحاظ مزایا و معایب هریک مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. بدین ترتیب ابعاد اصلی طرح خرید و انتقال آب از خارج از کشور با واکاوی معیارهای مربوطه برای کمک به فرآیند تصمیم­گیری برای افراد ذی­مدخل روشن­تر می­شود.

کلیدواژه ها:

رودخانه فرامرزی مرغاب ، انتقال آب ، ایران ، افغانستان ، ترکمنستان