سیاحت و پیوند آن با نگرش نقاد در سیاحت نامه ابراهیم بیگ

سیاحت­نامه ابراهیم بیگ، اثر زین العابدین مراغه­ ای از روشنفکران عصر مشروطه است که «سفر» را دست­مایه­ ی تشریح و نقد وضعیت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ایران در ­آستانه­ ی دوره­ ی مشروطه قرار می­ دهد. ماهیت آشنایی زدایانه­ ی سفر، آن را به سادگی با روایت پیوند می دهد؛ روایت موقعیت­ های تازه و مقایسه­ ی آن با موقعیت معمول. این ویژگی، مولف سیاحت نامه را بر آن داشته تا بر خلاف سفرنامه­ های پیشین، درصدد ارائه­ ی اطلاعات جغرافیایی و ایجاد حس حیرت و شگفتی در خواننده نباشد بلکه از قابلیت روایت سفرنامه­ ای برای نقد و تحلیل وضعیت ایران، در امان ماندن از آسیب سانسور و نیز پیامدهای ناگوار نقد صریح در قالب مقاله و بیانیه، بهره بگیرد که هم امکان بررسی تطبیقی با جوامع دیگر را برای او فراهم می آورد و هم با استفاده از خاصیت القایی روایت داستانی، به روشنگری و تهییج مخاطبان برای تغییر وضع موجود می­ پردازد. این مقاله، ضمن مروری بر جایگاه سفرنامه نویسی در ایران، به سیاحت نامه ی ابراهیم بیگ به عنوان سفرنامه ای متفاوت می­ پردازد هم به لحاظ ژانر ادبی و سبک روایتش و هم نیت مولف از نگارش آن. وانگهی به شیوه­ ی تحلیلی-توصیفی، پیوند روایت سفرنامه ای را با نگرش نقاد تبیین می کند؛ یعنی ژانر سفرنامه را محملی برای بیان مسائلی قرار می دهد که پیش از آن سابقه نداشته است. سفرنامه بیش از هر گونه نوشتاری دیگری، قادر است تفاوت ما با دیگری را به تصویر بکشد و داشته ها و به ویژه نداشته­ های ما را به شیوه­ای بسیار تاثیرگذار برجسته سازد. از همین رو این کتاب، نقش بسیار تعیین­ کننده­ ای در روشنگری ایرانیان در آستانه مشروطه ایفا کرده است.

کلیدواژه ها:

Siyahat Name- ye-Ibrahim Beyg ، Critic Viewpoint ، Travel literature ، Zeyn-ol-Abedin Maraqe&#۰۳۹ ، i