پیشرفت علم و فناوری در مقطع تاریخی دفاع مقدس، به مثابه زیرساخت نهضت نرم افزاری در گام اول انقلاب اسلامی

؛ «علم و جنگ»، نه فقط در ایران، بلکه در تجربه جهانی تحولات علم و فناوری نسبت تناتنگی با یکدیگر دارند. به طور خاص، تحولات علمی در صدسال اخیر، به شدت متاثر از جنگ های جهانی بوده است. روایت تحولات علم و فناوری در مقطع تاریخی هشت سال دفاع مقدس، در پرتو چنین دیدگاهی اهمیت می یابد. سال های دفاع مقدس، در میانه دو مقطع تاریخی مهم از تحولات علمی کشور قرار دارد. ۱) مقطع تاریخی قبل از انقلاب اسلامی (عصر پهلوی)، که با نظر به آمار علمی و روایت های تاریخی، حاکی از مشارکت بسیار ناچیز ایران در علم جهانی و وابستگی در فناوری های راهبردی بوده است. ۲) مقطع تاریخی مربوط به دهه های سوم و چهارم انقلاب که از ابتدای دهه هشتاد شمسی و درپی نهضت نرم افزاری و تولید علم آغاز شد و به دستاوردهای شگفت آوری در علم و فناوری انجامید که نهاد بین المللی علم سنجی موید آن بوده اند. پرسش و مسئله کانونی پژوهش حاضر این است که زیرساخت روحی و فکری و سرمایه انسانی و تجربه نهادی لازم برای تحولات علمی که از ابتدای هشتاد شمسی آغاز شد، چگونه تکوین یافت و آیا می توان خاستگاه تاریخی این زیرساخت را در سال های دفاع مقدس جستجو کرد؟ در این پژوهش، که با روش توصیفی و تحلیلی انجام شده، ضمن اشاره به برخی حرکت های علمی و نوآوری های فناورانه ای که در متن تجربه دفاع مقدس رخ داد، به تبیین و تحلیل این نکته پرداخته شده است که چگونه در بستر درگیری نظامی، نوعی «جرات، جسارت و شجاعت علمی» تکوین یافت که رخوت علمی و موانع روحی و فرهنگی ریشه یافته از عصر پهلوی را از میان برداشت. به عبارت دیگر، تجربه سال های دفاع مقدس را می توان، به مثابه نیروی محرکه و پیشرانی برای به حرکت افتادن جریان علم و فناوری در جمهوری اسلامی دانست که امکان و بستر نهضت نرم افزاری و تولید علم را تمهید و فراهم کرد.

کلیدواژه ها:

تاریخ دفاع مقدس ، جرات و جسارت علمی ، روایت علم و فناوری ، جهاد علمی