واکنش فیزیولوژیک و زراعی ارقام سورگوم دانه ای به تنش خشکی و قارچ مایکوریزا در کشت تابستانه

سابقه و هدف: سورگوم پنجمین غله مهم در جهان بوده و جزء غذای اصلی بیش از ۵۰۰ میلیون نفر در بیش از ۳۰ کشور محسوب می شود. این گیاه به عنوان جایگزین خوبی برای ذرت در شرایط کمبود آب معرفی شده است؛ زیرا تحمل بالاتری نسبت به خشکی دارد. از طرفی، انتخاب رقم سازگار به منطقه و با تحمل بیشتر به خشکی، به افزایش تولید و کاهش مصرف آب کمک می نماید. همچنین، به کارگیری قارچ های مایکوریزا آربسکولار از طریق توسعه سیستم ریشه ای، بهبود جذب و انتقال عناصر غذایی و تولید متابولیت ها و هورمون های گیاهی نقش مهمی در افزایش تحمل گیاهان به خشکی داشته و بر خصوصیات کمی، کیفی، رشد و عملکرد گیاهان زراعی اثر مثبت دارد. با توجه به کاهش نزولات جوی در ایران و در نتیجه بحران آب در کشور، لزوم مدیریت آب آبیاری به ویژه در بخش کشاورزی که مصرف کننده عمده آب محسوب می شود، اهمیت قابل توجهی دارد. از طرفی با عنایت به اینکه قارچ های مایکوریزا در جذب آب به گیاه زراعی کمک می کنند، آزمایش فوق با هدف بررسی کاربرد مایکوریزا در کاهش اثرات تنش خشکی بر عملکرد و خصوصیات مورفوفیزیولوژیک سه رقم سورگوم دانه ای در شرایط آب و هوائی معتدل کوهدشت لرستان انجام شد.مواد و روش ها: این آزمایش در تابستان سال های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ در شهرستان کوهدشت لرستان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت اسپلیت پلات –فاکتوریل با چهار تکرار اجرا شد. فاکتور اصلی شامل سه رژیم آبیاری پس از ۸۰ (شاهد)، ۱۲۰ و ۱۶۰ میلی متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس الف و فاکتورهای فرعی شامل کود زیستی مایکوریزا در دو سطح کاربرد و عدم کاربرد کود و سه رقم سورگوم دانه ای شامل کیمیا، پیام و سپیده سطوح فاکتورهای را تشکیل بودند.یافته ها: نتایج نشان داد خصوصیات مورفوفیزیولوژیک سورگوم همچون شاخص سطح برگ، طول خوشه، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت با افزایش شدت تنش خشکی کاهش معنی دار یافت. بیشترین عملکرد دانه از شرایط نرمال آبیاری حاصل شد و در شرایط تنش خشکی شدید این صفت به طور معنی داری کاهش یافت. مقایسه میانگین اثر ساده عامل ها نشان داد کاربرد مایکوریزا بیشترین عملکرد دانه را تولید نمود و در میان ارقام، رقم سپیده برترین بود و رقم پیام کمترین عملکرد دانه را داشت. روند تغییرات عملکرد دانه و میزان پرولین برگ با افزایش شدت تنش خشکی از یک رابطه خطی معنی دار و به ترتیب منفی و مثبت پیروی نمود. نتیجه گیری: در مجموع رقم سپیده با کاربرد مایکوریزا در رژیم آبیاری پس ۱۲۰ میلی متر تبخیر بدون تفاوت معنی دار ضمن تولید بیشترین عملکرد دانه مطلوب موجب صرفه جوئی در آب آبیاری گردید که برای منطقه قابل توصیه است.

کلیدواژه ها:

اجزای عملکرد ، پرولین ، رژیم آبیاری ، شاخص سطح برگ ، عملکرد دانه