مرگ اندیشی از زبان امام علی(ع) در نهج البلاغه و نسبت آن با سلامت معنوی

سلامت معنوی به برخورداری ازحس پذیرش، احساس مثبت، اخلاق وحس ارتباط متقابل با یک قدرت حاکم و برترقدسی، دیگران وخوداطلاق می شودکه طی فرآیندی پویاوهماهنگ ابعادگوناگون شناختی، عاطفی، کنشی و پیامدهای شخصی حاصل می آید. سلامت معنوی به معنادارشدن زندگی ومرگ می انجامد. مرگ اندیشی یکی از مولفه های شناختی سلامت معنوی شمرده شده است. مرگ، اولین مرحله پیشرو پس اززندگی دنیوی انسان است؛ امااگرشخص دراین دنیا به سلامت معنوی قرآنی برسد، مرگ اونیزهمراه با نشاط و سلامت بوده، هیچ ترسی ازآن نخواهد داشت. مرگ بانشاط، پیامدسلامت معنوی متکی برپویایی ترسی ارزشی آمیخته باامیدبه رحمت الهی خواهدبود. نهج البلاغه آثارمختلف مرگ اندیشی رادرحیات انسانی بیان کرده است. توجه دادن به مرگ یکی از ویژگی های سلامت معنوی محسوب شده وهم چنین یکی ازمولفه های ساحت اعتقادی، اخلاقی، عبادی و تربیتی ازدیدگاه امام علی (ع) درنهج البلاغه تعریف شده است. مرگ شناسی یکی ازمبانی تعلیم وتربیت درنهج البلاغه است. امام علی (ع) برلزوم مرگ آگاهی تاکیدنموده ومی کوشدتاانسان هاراازطریق شناخت درست حقیقت مرگ به شناخت خود و به تبع آن، به فهم معنای زندگی رهنمون سازد. دریافت درست ازمرگ به فهم معناداری زندگی می انجامد. هدف پژوهش حاضربررسی مرگ اندیشی امام علی (ع) درنهج البلاغه وهم چنین ساخت و طراحی مدل نهایی خواهد بود. نوع پژوهش «استفاده از منابع موجود» وروش گردآوری اطلاعات «روش تحلیل محتوا» درنظرگرفته شده است. پس از بررسی ومطالعه دقیق هفت منبع وفهارس موضوعی نهج البلاغه درمجموع موضوع مرگ ۸۳ مرتبه درنهج البلاغه به تفکیک در ۳۴ خطبه (۵۳ مرتبه و ۲۲۴ فراز)، ۷ نامه (۱۵ مرتبه و ۱۹ فراز) و ۱۵ حکمت شمارش، شناسایی ونهایی شده اند. اندیشه ورزی امام علی (ع) نسبت به مرگ برگرفته از آموزه های قرآن کریم، رویکردی جامع، روشنگرانه، آینده پژوهی وتحلیل گربوده است. یافته های پژوهش درباره طراحی و ساخت مدل نهایی مرگ اندیشی امام علی (ع) به تفکیک سه بعدسلامت معنوی، مبتنی بر سه بخش اصلی به ترتیب سنخ شناسی شده اند:۱) بعد شناختی شامل چیستی و توصیف مرگ (۳۴ مرتبه و ۷۰ ویژگی) وچگونگی حالت مرگ (۷ مورد و ۱۳۸ عبارت)،۲) بعدعاطفی شامل اهمیت عبرت آموزی وموعظه بودن مرگ (۱۰ مرتبه)، منابع عبرت آموزی مرگ (۵ مورد) و عبرت آموزی وموعظه بودن گذشتگان (۱۶ مرتبه و ۲۰۹ عبارت) و ۳) بعد رفتاری مرگ (۳۵ مرتبه) شامل توصیه های اخلاقی و رفتاری (۱۰ مرتبه)، پیشی گرفتن (مبادرت ورزیدن) برمرگ به وسیله عمل نمودن (۱۲ مرتبه)، یادآوری وظایف رفتاری (۶ مرتبه)، اطاعت و بندگی خداونسبت بین امل و اجل (هرکدام ۵ مرتبه).

کلیدواژه ها:

امام علی(ع) ، نهج البلاغه ، مرگ ، سلامت معنوی ، تحلیل محتوا