آسیب شناسی کالبدی - اجتماعی بافت تاریخی تهران با رویکرد تاب آوری

فرسودگی ناشی از گذر سالیان دراز و تهدیدهای طبیعی و انسانی دیرین و نوظهور، بافت تاریخی شهرها و ارزش­های بی­همتای آنها را در معرض آسیب­های جبران­ناپذیر قرار داده است. هدف این مقاله بررسی عوامل آسیب به بافت تاریخی شهر تهران است. بافت تاریخی تهران که با  عنوان محدوده حصار ناصری شناخته می­شود، مساحتی در حدود ۱۵۰۰ هکتار داشته و مشتمل بر ۲۱ محله شامل تمامی منطقه ۱۲ شهرداری و بخشی از منطقه ۱۱ است. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده، داده­ها از شیپ فایل­های بلوک­های جمعیتی سرشماری سال ۱۳۹۵، کاربری اراضی، بافت فرسوده و پهنه­های خطر زلزله و همچنین از نمونه آماری خبرگان و نمونه آماری شهروندان به ­دست آمده­اند. آسیب­پذیری با ۲۲ شاخص ابتدا به ­صورت کیفی و با استفاده از پارامترهای آمار توصیفی، تحلیل شده و سپس با هم مقیاس­سازی داده­ها، نقشه آسیب­پذیری در سیستم اطلاعات جغرافیایی ترسیم شده و با استفاده از اطلاعات جداول توصیفی مربوط و محاسبات آماری، تحلیل انجام گردیده است. یافته­های تحقیق بر سطح متوسط آسیب­پذیری دلالت دارند. چهار محله از بافت تاریخی که بیشترین و مهم­ترین آثار تاریخی و میراثی را در خود جای داده­اند، در ردیف آسیب­پذیرترین محلات هستند. محلات مرکزی که قدمت بیشتری داشته و منطبق بر بخش مرکز تجارت تهران و مراکز راهبردی سیاسی – حکومتی و اقتصادی ملی هستند، آسیب­پذیرتر از محلات پیرامون نمایان شده­اند. با توجه به اینکه کمترین آسیب به آثار میراث فرهنگی و بافت تاریخی، غیرقابل جبران است، کوچکترین آسیب نیز بایستی جدی تلقی گردیده و در مصون­سازی از آن اقدام گردد. تعدیل نقش تجاری و بازساماندهی مراکز راهبردی در کنار زمینه­سازی برای بازگشت کارکرد سکونت در این زمینه پیشنهاد می­گردد.

کلیدواژه ها:

آسیب شناسی ، بافت تاریخی ، تهران ، مخاطره ، میراث فرهنگی