مروری بر اثرات آنتی اکسیدانتی سیلیمارین و نقش آن در کاهش اثرات زیان بار برخی فلزات سنگین، پرتو درمانی و نیکوتین بر کیفیت اسپرم

هدف: استرس اکسیداتیو عدم تعادل بین اکسیدانت ها و آنتی اکسیدانت ها در سطح سلولی است که منجر به ناباروری در مردان می ‫شود. چندین دهه است که گونه های واکنشی اکسیژن به‫عنوان عامل مخرب و آسیب رسان به سلول ها و بافت ها شناخته شده است، سلول ها برای کنترل فعالیت های فیزیولوژیک خود مقادیر کم و کنترل شده ROS را تولید می کنند در شرایط طبیعی، ROS تولید شده در مایع منی، به‫طور پیوسته توسط آنتی اکسیدانت های مایع منی غیرفعال می شود، زنجیره های اسید چرب غیراشباع در غشای پلاسمایی اسپرم نسبت به شرایط استرس اکسیداتیو آسیب پذیر است  و بدین ترتیب اسپرماتوزوآ برای غلبه بر شرایط استرس اکسیداتیو به سیستم های آنتی ا کسیدانی خارج سلولی وابسته است. یکی دیگر از دلایل ایجاد شرایط استرس اکسیداتیو برای اسپرماتوزوآ، علاوه بر پایین بودن سطح آنتی اکسیدانت ها در مایع منی، تولید بیش از حد ROS توسط اسپرماتوزوآ با مورفولوژی غیرطبیعی است  بنابراین یکی از دلایل ایجاد شرایط استرس اکسیداتیو در مایع منی ناشی از عدم تعادل بین تولید ROS و غیرفعال شدن آن توسط آنتی اکسیدانت‫ها است. قرار گرفتن در معرض غلظت های بالای ROS باعث اختلال در غشاء میتوکندری، غشای پلاسمایی و همچنین قطعه قطعه شدن کروموزومی می شود که این امر باعث کاهش تحرک و زنده ماندن اسپرم می شود. افزایش تشکیل ROS با کاهش تحرک اسپرم همراه است. این احتمال وجود دارد که افزایش تولید ROS در نهایت سبب کاهش فسفوریلاسیون پروتئین های آکسونمی و عدم تحرک اسپرم شود. این‫حالت منجر به کاهش سیالیت غشاء که به نوبه خود برای ادغام اسپرم- اووسیت لازم است، نیز می شود. استفاده از آنتی اکسیدانت هایی مانند  سیلیمارین می ­تواند مانع اثرات تنش اکسیداتیو شود. خار مریم معروف­ترین نام رایج انگلیسی این گونه است و نام های دیگر عبارتند از: خار مریم، خار مریم، خار مریم، خار مریم، خار بانو، تاج مسیح، خار زهره، خار شفا، خار مریم، برگ خوک، خار شاهی، شیر مار، خار خار و کنگر وحشی. گیاه دارویی خار مریم در طب سنتی چین و اکثر کشورهای اروپایی به‫طور گستردهای در درمان اختلالات کبدی و صفراوی استفاده می‫شود. عصاره بذر این گیاه دارویی که به‫نام سیلیمارین معروف است کبد را در برابر انواع مسمومیت­ها محافظت می‫نماید. سیلیمارین شامل مجموعه­ای از فلاونوییدها و دیگر ترکیبات متعدد با خواص آنتی­اکسیدانتی، ضدالتهابی و افزایش­دهنده گلوتاتیون سلولی است از جمله ترکیبات فلاونوئیدی مختلف موجود در گیاه خار مریم یا مارتیغال (Silybum marianum)، سیلی بین، سیلی کریستین و سیلی دیانین است که در مجموع سیلیمارین نامیده می‫شوند. در بسیاری از موارد، خاصیت آنتی اکسیدانتی سیلیمارین مسئول اقدامات محافظتی آن است. آپوپتوزیس ناشی از استرس اکسیداتیو در اسپرم­ها ممکن است منجر به ناباروری شود. آلاینده­های زیست­محیطی و فلزات سنگین از طریق القای استرس اکسیداتیو بر سیستم تولید مثل و فراسنجه‫های اسپرم اثرات مضر ایجاد می­کنند. سیلیمارین، به‫عنوان یک آنتی­اکسیدانت قوی، قادر به جلوگیری از استرس اکسیداتیو است. سیلیمارین با خاصیت آنتی­اکسیدانتی خود می­تواند اثرات مضر ترکیباتی مانند؛ آلومینیوم، کادمیوم، لیتیوم، نیکل، بنزوپیرن، داکسی روبیسین، تتراکربن کلرید، نیکوتین، متوترکسات، آرسینیک و استات سرب را تا حدود زیادی خنثی کند و فراسنجه های آسیب دیده اسپرم ناشی از ترکیبات مذکور را بهبود دهد. همچنین سیلیمارین در کاهش اثرات زیان آور واریکوسل و پرتودرمانی بر فراسنجه ­های اسپرم موثر است.

کلیدواژه ها:

سیلیمارین ، اسپرم ، آنتی اکسیدانت ، خار مریم