واکاوی خصوصی سازی صنایع پایین دستی نفت و گاز در ایران از منظر چارچوب توسعه و تحلیل نهادی استروم

این پژوهش به بررسی این سوال پرداخته است که «عوامل برون زای موثر، بازیگران و پیامدهای غیردولتی شدن صنایع پایین دستی نفت و گاز چه مواردی هستند؟» در گام اول سوالات متناسب با چارچوب IAD با مطالعه اسناد، پژوهش­های پیشین، اخبار و داده های اقتصادی استخراج گردیدند. در این گام ۱۵ نفر از نخبگان و فعالان صنعتی به روش غیرتصادفی و بر مبنای احراز نخبگی در صنعت پتروشیمی انتخاب گردیده و در بازه ۳ ماهه تابستان ۱۴۰۱ مورد مصاحبه نیمه ساختاریافته قرار گرفتند. در گام دوم گزاره­های مستخرج از مصاحبه­ها با استفاده از روش تحلیل مضمون، با رویکرد قیاسی و بر مبنای چارچوب تحلیلی IAD بررسی گردیدند. عوامل برون زا به سه دسته تقسیم می شوند؛ دسته اول ویژگی های اجتماع است که عبارت اند از: ضعف رویکرد سرمایه گذاری عامه مردم، کژ گزینی بازیگران سیاسی و عدالت طلبی. شرایط مادی/ بیولوژیکی عامل برون زای دوم است که از این موارد تشکیل می گردد: نقص بازار سرمایه و بخش بانکی، ضرورت حضور نهادهای عمومی غیردولتی، نواقص بخش خصوصی واقعی، نواقص قانونی و سیاست های کلان، نواقص بخش اقتصاد کلان، تحریم اقتصادی و نواقص تنظیم نرخ خوراک. عامل برون زای سوم نیز قواعد، قوانین و اسناد بالادستی کشور هستند. در حوزه بازیگران ۲۱ نهاد شناسایی شدند که در سه لایه تاسیسی، سیاستی و عملیاتی فعالیت می کنند و هرکدام وظایف خاصی از سیاست گذاری کلان، سیاست گذاری بخشی و مستقیم، تامین خوراک، مدیریت و توسعه و ... را انجام می دهند. پیامدهای مستخرج نشان می­دهند که همه اهداف اقتصادی در صنایع پایین دستی خصوصی محقق نشده­اند.

کلیدواژه ها:

خصوصی سازی ، پتروشیمی ، پتروپالایشگاه ، اصل ۴۴ قانون اساسی ، بخش پایین دستی ، تحلیل نهادی