بررسی پرایمینگ بذر به وسیله سالیسیلیک اسید و جیبرلین بر زودرسی، جوانه زنی و اجزای عملکرد دو رقم کلزا

سابقه و هدف: کلزا یکی از مهمترین گیاهان روغنی است که نقش عمده ای در تامین روغن خوراکی انسان داشته و از این نظر مقام سوم را بعد از سویا و نخل روغنی دارد. استراتژی های زیادی برای بهبود رشد، عملکرد و زودرسی در گونه های گیاهی از جمله کلزا وجود دارد که پرایمینگ بذر یک استراتژی قبل از کاشت است که بر بهبود جوانه زنی، سرعت سبز شدن، استقرار گیاهچه ها و زودرسی بسیار موثر است. در نتیجه با توجه به اهمیت افزایش کمی و کیفی کلزا و تاثیرات مثبتی که پرایمینگ دارد، این تحقیق به منظور بررسی اثر پرایمینگ بذر به وسیله جیبرلین و سالیسیلیک اسید بر خصوصیات جوانه زنی، رشد و عملکرد کلزا انجام شد.مواد و روش ها: در این پژوهش آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک تصادفی با سه عامل، عامل اول رقم (Lord و Hayola ۳۰۸)، عامل دوم سالیسیلیک اسید (صفر، ۷۵۰، ۱۵۰۰ و ۲۲۵۰ میکرومولار) و عامل سوم جیبرلین (صفر، ۷۵۰، ۱۵۰۰ و ۲۲۵۰ میکرومولار) با سه تکرار در گلخانه های تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال ۱۳۹۷ انجام شد. بذور کلزا در محلول تیمارهای ذکر شده سالیسیلیک اسید و جیبرلین به مدت ۲۴ ساعت در دمای ۲۵ درجه سانتیگراد غوطه ور شدند. پس از طی شدن دوره ی مورد نظر، بذرها با آب مقطر شسته و روی کاغذ صافی کاملا خشک شدند که بعد از خشک شدن بلافاصله کشت گردیدند. صفات درصد جوانه زنی، روز اول سبز شدن، روز آخر سبز شدن، گستره سبز شدن، روز تا رسیدگی، وزن هزار دانه، تعداد غلاف در بوته، ارتفاع بوته، طول غلاف، تعداد دانه در غلاف و عملکرد اندازه گیری شد و در پایان کلیه تجزیه و تحلیل های آماری داده های حاصل از این آزمایش، پس از اطمینان از نرمال بودن آن ها، با استفاده از نرم افزار SAS و SPSS صورت گرفت.یافته ها: نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که تیمارهای پرایمینگ به وسیله سالیسیلیک اسید و جیبرلین بر روی تمام صفات به جز طول غلاف تاثیر معنی داری در سطح یک درصد داشتند. اثر برهمکنش ژنوتیپ با سالیسیلیک اسید و اثر برهمکنش ژنوتیپ با جیبرلین برای همه صفات معنی دار بود. اثر برهمکنش سالیسیلیک اسید با جیبرلین و اثر برهمکنش سه گانه جیبرلین با سالیسیلیک اسید با ژنوتیپ برای همه ی صفات به جز طول غلاف معنی دار شد. نتایج مقایسه میانگین نشان داد استفاده از پرایمینگ بذری سالیسیلیک اسید و جیبرلین، با افزایش درصد جوانه زنی، کاهش گستره سبز شدن و کاهش روز تا رسیدگی موجب زودرسی در گیاه کلزا شدند و علاوه بر این با افزایش صفات اجزای عملکرد نظیر تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، وزن هزار دانه، ارتفاع و طول غلاف، افزایش عملکرد دانه را نیز در پی داشتند. نتایج همچنین نشان داد کاربرد ترکیبی سطوح ۱۵۰۰ میکرومولار از هر دو تیمار (سالیسیلیک ۱۵۰۰ × جیبرلین ۱۵۰۰) بیشترین تاثیر را در افزایش اجزای عملکرد و عملکرد دانه نشان داد به طوری که عملکرد دانه در رقم Lord از ۵/۷ گرم در گلدان به ۱/۱۲ گرم در گلدان و در رقم Hayola ۳۰۸ از ۱/۴ گرم در گلدان به ۸۹/۶ گرم در گلدان افزایش پیدا کرد. اثر برهمکنش سالیسیلیک اسید ۲۲۵۰ با جیبرلین ۲۲۵۰ میکرومولار (سالیسیلیک ۲۲۵۰ × جیبرلین ۲۲۵۰) بیشترین تاثیر را در کاهش روز تا رسیدگی و عملکرد نشان داد.نتیجه گیری: به طور کلی نتایج نشان داد از بین غلظت های مختلف پرایمینگ، غلظت های کمتر این تیمارها در القای زودرسی و افزایش عملکرد موثرتر بودند و از بین ارقام مورد استفاده، رقم Lord دارای عملکرد بالاتر ولی دیررس است، که می توان با استفاده از پرایمینگ مشکل دیررسی آن را حل کرد و به عنوان بهترین رقم از نظر زودرسی و عملکرد بالا تحت تاثیر تیمارها به ویژه در سطح سالیسیلیک اسید ۱۵۰۰ × جیبرلین ۱۵۰۰ میکرومولار معرفی نمود.

کلیدواژه ها:

پرایمینگ ، زودرسی ، صفات موفولوژیکی ، کلزا