تدوین نقشه راه جهت رفع موانع و سرعت بخشیدن به فرایند توسعه و اجرای سند توسعه سواحل مکران

موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک سواحل مکران باعث اهمیت راهبردی این سواحل در منطقه و کشور شده است؛ اما با توجه به اهمیت استراتژیک این سواحل، توسعه یافتگی این منطقه متناسب با اهمیت راهبردی آن نیست. در این پژوهش با این رهیافت که مهم ترین عوامل توسعه نیافتگی سواحل مکران، مجموعه ای از عوامل درونی و بیرونی می باشند که به بیان این عوامل و مسائل ناشی از آن پرداخته است. با نگاه بیرونی به مسئله مکران، ظرفیت های سرمایه گذاری و توسعه مکران را باید حول مسئله آب چینش کرد. به عبارت دیگر، اصل توسعه به آب آزاد، دریا و درنهایت قطب اقتصاد دریایی و توسعه دریامحور ختم می شود. یکی از مهم ترین مسائلی که همواره در طول ادوار مختلف برنامه ریزی توصیه شده است، راه اندازی راه آهن چابهار است. همچنین روابط و ارتباطاتی در این منطقه می تواند به واسطه این اقدام، با سایر نقاط جهان اتفاق بیفتد و به نوعی اتصال دهنده کریدورهای متنوع و ارتباطات ژئوپلیتیک باشد.

بعد درونی مسئله مکران، شاهد دو دست انداز یا دو عامل که به عنوان سند توسعه مطرح می شوند مواجه است که عبارتند از: ۱- توسعه انسانی بسیار ضعیف نسبت به دیگر نقاط کشور؛ و ۲- نبود زیرساخت های توسعه ای. در این ارتباط دو مسئله مهم «کریدور و شبکه ترانزیت» و «حاشیه نشینی چابهار» از ۴۶ مسئله مکران به تفضیل مورد بحث و ریشه یابی قرار گرفته و ارائه راهکار شده است.

برای شناخت و حل مسائل کریدور و شبکه ترانزیت، لازم است چهار محور اقتصاد ترانزیت، روابط ژئوپلیتیک ذی نفعان، زیرساخت و لجستیک و فرایند زنجیره ای حمل بار مورد بررسی قرار گیرد.

مسئله بعدی، حاشیه نشینی چابهار است. در چشم انداز آینده این منطقه یک بندر شهر میلیونی به وجود خواهد آمد که لازم است به بحث کاربری زمین و جمعیت آن با برنامه ریزی دقیق تر و جامع تر برخورد شود. در بحث کاربری زمین، حداقل پنج نوع پهنه موضوعی (زون) توسعه شهری، پهنه های صنعتی، توسعه کریدوری، پهنه های اشتغال بومی و جایابی های نظامی و امنیتی مواجه خواهیم بود که لازم است الزامات هریک از آن ها دیده شود.

در ارتباط با مبحث جمعیت نیز با پنج موقعیت جمعیتی ازجمله: جمعیت شهرستان چابهار، جمعیت ساحلی، جمعیت غیربومی، جمعیت پسکرانه و درنهایت مسئله جابجایی جمعیت مواجه ایم.

با توجه به تمامی مسائل پیش رو، یک فهم مشترک با عنوان گرانیگاه توسعه مکران وجود دارد که توسعه مکران در گرو اصلاح و توسعه استراتژی مشخص، برطرف نمودن تعارضات سازمانی و حل مشکل تعدد نهادهای تصمیم گیر است.

پاسخ این ایده به هریک از مسائل مطروحه، لزوم نگاه شبکه ای و سیستمی به توسعه مکران خواهد بود که برای هریک از مسائل، ۴۶ شبکه، مجزا تهیه شده و درنتیجه ۱۰۰ اقدام به صورت پروژه مطرح گردیده است. در ساختار مدیریتی مکران چند حوزه کلی وجود دارد که شامل ظرفیت های قانونی و تزاحم های مدیریتی است که پیشنهاد ویژه این ایده، استفاده از اصل ۱۲۷ قانون اساسی مبنی بر تعیین نماینده ویژه رئیس جمهور است.

درنهایت اهم نتایج گزارش پیش رو به شرح زیر است:

- تاکید اصلی ایده مورد نظر بر روی ترانزیت بیان شده است که در سند ملی آمایش سرزمین نیز چابهار به عنوان کانون مبادلات اقتصادی در ایران و قطب تجارت و محور ترانزیت منطقه در نظر گرفته شده است. به عبارت دیگر، به دلیل بحث کریدوری لازم است چابهار به عنوان محور توسعه مکران مطرح شود؛ چراکه چابهار به عنوان نزدیک ترین نقطه به اقیانوس هند و ترانزیت است. در بحث لجستیک سه معیار اصلی ازجمله: زمان، هزینه و مقیاس بسیار مهم است که ایران دارای پتانسیل های بالایی در این زمینه می باشد و لازم است که مورد توجه قرار گیرد.

- نحوه سرمایه گذاری در این منطقه باید به صورتی باشد که برای وزارت امور خارجه متناسب با شرایط و نیازهای منطقه، دستورالعمل و شرح وظایف تهیه شود. همچنین شرکت های داخلی می توانند به عنوان سرمایه گذاران اصلی به مثابه مشارکت کنندگان توسعه منطقه درگیر شوند.

در زمینه ارتباط طرح مورد نظر و الزام پایبندی آن به سند ملی آمایش سرزمین، لازم است که مدیران راس اجرایی نیز خود را ملزم به رعایت آن دانسته و در صورتی که مدیر مورد نظر تعهد و پایبندی به سند نداشته باشد، دقیقا متناسب با شرایط و علایق شخصی در منطقه اقدام می کند و این به ضرر توسعه منطقه خواهد بود.