زمین شیمی و تبادل جرم واحدهای بوکسیتی مختلف در کانسار بوکسیت مومبی (جنوب غرب ایران)

کانسار بوکسیت مومبی در ۱۶۰ کیلومتری شمال­غرب دهدشت و در منطقه­ی ساختاری زاگرس چین­خورده­ی ساده قرار گرفته است. این ذخیره بوکسیتی از نوع کارستی بوده و دارای بافت اووئیدی و پیزولیتی است. توده معدنی از نظر کانی­شناسی حاوی فراوانی بالاتری از بوهمیت نسبت به دیاسپور، هماتیت، کائولینیت و آناتاز است. در این پژوهش ژئوشیمیایی عناصر نامتحرک به­منظور محاسبه­ی مبادله­های جرمی طی فرآیندهای هوازدگی و بوکسیتی شدن استفاده شده است. نتایج نشان داد که طی این فرایندها عناصری مانند Si، Fe، Mg، P، K، Ba، Sr و Zn دارای تبادلات جرم منفی بوده درحالیکه عناصر Al، Zr، V، Cr، Ni، Ga، Y و LREE تبادلات جرمی مثبتی را نشان می­دهند. علاوه بر این عناصر Nb، Hf، Ta، Rb، Cs، U و HREE نسبتا نامتحرک بوده و تبادلات جرم بسیار اندکی را از خود به نمایش می­گذارند. تحلیل روابط بین عنصری کانه­ها با استفاده از روش تحلیل عاملی نوع R (R-mode factor analysis) چند یافته­ی مهم را آشکار می­کند: (۱) برخی عناصر کم محلول در زیرکن­های آواری (Zr)، آناتاز (Ti) و احتمالا در بوهمیت، هماتیت و کانی­های آواری (Ga) طی مرحله نهایی بوکسیتی شدن تمرکز یافته­اند؛ (۲) تمرکز Fe طی شرایط آب و هوایی مرطوب رخ داده است در حالیکه انباشت Al طی دوره­های خشک­تر آب و هوایی صورت گرفته است؛ (۳) وزن­های مشابه و معنی­دار U و Th نشان می­دهند که فراوانی کانی­های سنگین عناصر (HFSE) ممکن است به صورت محلی در کنترل رفتار اورانیوم مهم باشند؛ (۴) توزیع عناصر خاکی نادر سبک و سنگین در اثر میزان پایداری همبافت­های حمل­کننده REE و حضور فازهای کانیایی REEدار کنترل می­شود؛ و (۵) نسبت n(La/Yb) نشاندهنده­ی تفکیک جزئی LREE/HREE طی بوکسیت­زایی بوده و نوسان­های موجود در این نسبت ممکن است نشاندهنده­ی نوسان­های pH در خاک باشد.

کلیدواژه ها:

Geochemistry ، R-mode Factor Analysis ، Mass Changes ، Karst Bauxite ، Mombi ، ژئوشیمی ، تحلیل عاملی نوع R ، تباد ل های جرمی ، بوکسیت کارستی ، مومبی.