بررسی اثرهای زیست محیطی زهاب اسیدی معدن در باطله های کارخانه زغالشویی زیرآب، استان مازندران

این کار پژوهشی به بررسی اثرهای زیست محیطی زهاب اسیدی معدن در باطله­های کارخانه زغالشویی زیرآب در استان مازندران می­پردازد. این کارخانه به عنوان یکی از بزرگترین و قدیمی­ترین مناطق تولید کننده کنسانتره زغال در حوزه زغالی البرز مرکزی مطرح است که سالانه مقادیر زیادی باطله تولید می­کند. نمونه برداری از زغالسنگ، باطله­های زغالی، آب­های زهکش شده از باطله­ها، پساب کارخانه، کانی­های ثانویه سطحی و آب رودخانه در تابستان ۸۴ انجام شد. بر اساس نتایج بررسی­های ژئوشیمی و کانی شناسی، کاهش شدید اکسیدهای Fe۲O۳ و SO۳ و فلزات سنگین در انبارهای باطله در مقایسه با زغالسنگ خوراک کارخانه بیانگر فرایندهای اکسایش پیریت و تشکیل محیط­های اسیدی است. واکنش اسید با کانی­های کلسیت و دولومیت منجر به کاهش شدید اکسیدهایCaO, MgO  و MnO در باطله­ها و افزاش pH زهاب­ها شده است. بر اساس نتایج هیدروژئوشیمی، آب­های زهکشی و تراوش شده از انبارهای باطله از نوع SO۴–(Na-Ca-Mg) است. در فصول خشک در اثر تبخیر هیدروسولفات­های محلول، کانی­های ثانویه بلودیت به طور گسترده­ای در سطح انبارهای باطله تشکیل شده است. ورود این زهاب­ها به رودخانه سبب ته­نشینی گئوتیت، هیدروکسیدهای آمورف آهن و کلسیت می­شود. بر پایه مدل­سازی هیدروژئوشیمیایی معلوم شد که گئوتیت و هیدروکسیدهای آهن همراه با کانی­های کربناته (کلسیت، دولومیت و آراگونیت) در حال تشکیل است. بنا بر نمودارهای گیبس، لیتولوژی پدیده غالب و مهمترین عامل افزایش غلظت یونی در آب­های تراوش شده از باطله­ها و آب رودخانه است. میزان SO۴, PO۴, Sr, Ca, Sb وBi   در آب­های تراوش شده از باطله­ها و پساب کارخانه زغالشویی بیشتر از حد استاندارد بوده که می­تواند منجر به آلودگی آب­های سطحی و زیرزمینی منطقه شود. با توجه به تخلیه باطله­ها در حریم رودخانه برای جلوگیری از آلودگی، انتقال باطله­ها به مکانی با سیستم زهکشی و تصفیه مناسب ضروری به نظر می­رسد.

کلیدواژه ها:

Acid mine drainage ، Coal tailing ، Coal cleaning factory ، Mazandran Province ، زهاب اسیدی ، انبارهای باطله ، کارخانه زغالشویی زیرآب ، استان مازندران.