کاهش اثرات تنش خشکی در گیاه رزماری (Rosmarinus officinalis L) با استفاده از باکتری محرک رشد

چکیده مقدمه: تنش های محیطی جزء مهم ترین عوامل کاهش عملکرد گیاهان دارویی به شمار می­روند و استفاده از مواد تنظیم کننده رشد گیاهان نظیر باکتری های محرک رشد می تواند راهکاری برای کاهش اثرات تنش خشکی باشد. عوامل محیطی از یک سو باعث تغییراتی در رشد گیاهان دارویی و از طرف دیگر موجب تغییر در مقدار و کیفیت مواد موثره آن ها نظیر آلکالوئیدها، گلیکوزیدها، استروئیدها و روغن های فرار (اسانس ها) می گردند. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی با ۱۲ تیمار در ۴ تکرار در گلخانه دانشگاه کاشان انجام شد. عامل اول آبیاری در ۳ سطح شامل آبیاری در حد ظرفیت زراعی (FC)، تنش ملایم (۲/۳ FC)، و تنش شدید (۱/۳ FC) بود که تیمارهای خشکی پس از اسقرار کامل پایه های کشت شده انجام گرفت. عامل دوم سویه باکتری محرک رشد در چهار سطح شاهد (صفر) و افزودن ۱۰-۱۰، ۸-۱۰ و۶-۱۰ مولار به خاک گلدان ها به صورت محلول قبل از اعمال تنش خشکی بود. به منظور تعیین ظرفیت زراعی خاک ابتدا جرم مخصوص ظاهری خاک محاسبه شد. سپس براساس مقدار جرم خاک گلدان ها ارتفاع خاک تنظیم شد. سپس با قرار دادن زیرگلدانی در کف گلدان، تا حد اشباع با استوانه مدرج آب اضافه گردید. سپس وزن گلدان و خاک اشباع با ترازو تعیین گردید و سر گلدان ها با پلاستیک پوشانده شد و پس از گذشت ۴۸ ساعت مجددا گلدان ها توزین شد و اختلاف وزن، مقدار آب ثقلی است. از کسر وزن آب ثقلی از میزان آب اولیه، آب لازم برای ظرفیت زراعی محاسبه گردید. نتایج: از نتایج بدست آمده مشخص شد که استفاده از ماده تنظیم کننده رشد گیاهی (باکتری محرک رشد) برای حفظ عملکرد اقتصادی گیاهان تحت تنش ضروری و قابل توجیه است. نتایج نشان داد که کاهش آبیاری تاثیر معنی داری در کاهش پارامترهای رشد شامل وزن خشک، طول ریشه، ارتفاع گیاه و عملکرد اسانس داشت. براساس نتایج، درصد اسانس با کاهش آبیاری، افزایش معنی داری را در سطح یک درصد نشان داد؛ به طوری که درصد اسانس از ۳۴/۰ در تیمار آبیاری کامل به ۸۵/۰ در تنش شدید و استفاده از ۸-۱۰ مولار باکتری رسید. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که استفاده از این باکتری از طریق تحریک افزایش پارامترهای رشد و عملکرد ماده خشک رزماری باعث افزایش عملکرد اسانس این گیاه شد و راهکار مناسبی برای مقابله با شرایط تنش خشکی می باشد. واژه های کلیدی: باکتری، تنش، درصد اسانس، ظرفیت زراعی، وزن خشک