اثر مقادیر کود نیتروژن و محلول پاشی مپیکوات کلراید بر شاخص های مقاومت به خوابیدگی بوته، عملکرد و اجزای عملکرد برنج رقم هاشمی

مقدمه: برنج از غلات با ارزش و راهبردی است که نقش مهمی در تامین امنیت غذایی بیش از ۵۰ درصد از مردم دنیا دارد. روش های جدید تولید برنج نیازمند عملیات مدیریتی پایدار هستند. نقش نیتروژن به­عنوان یک عنصر کلیدی تعیین کننده برای رسیدن به عملکرد مطلوب، ضروری است و مپیکوات کلراید نیز به­عنوان یک تنظیم کننده مصنوعی رشد، یکی از ابزارهای مدیریتی مهم در کاهش خسارت تنش­ها و برای غلبه بسیاری از مشکلات زراعی از جمله خوابیدگی بوته است که باعث کاهش فاصله میانگره­ها در ساقه اصلی و پنجه ها می­شود. هدف از اجرای این آزمایش، بررسی اثر کود نیتروژن و مپیکوات کلراید بر عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص های مقاومت به خوابیدگی بوته در برنج بود. مواد و روش ­ها: به منظور بررسی اثر مقادیر کود نیتروژن و محلول پاشی ماده کندکننده رشد مپیکوات کلراید بر شاخص های مقاومت به خوابیدگی بوته، عملکرد و اجزای عملکرد دانه برنج رقم هاشمی، آزمایشی به صورت فاکتوریل برپایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در بهار سال ۱۳۹۹ در مزرعه­ آزمایشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان در روستای کشل ورزل شهرستان رشت، استان گیلان اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل مپیکوات کلراید در چهار سطح (بدون محلول پاشی، محلول پاشی در مرحله حداکثر پنجه زنی، محلول پاشی در مرحله آغاز طویل­شدن ساقه، محلول پاشی در مراحل حداکثر پنجه زنی+ آغاز طویل­شدن ساقه) و نیتروژن (از منبع کود اوره) در سه سطح (۱۳ کیلوگرم در هکتار، ۵/۳۲ کیلوگرم در هکتار، ۵۲ کیلوگرم در هکتار) بود. صفات مورد مطالعه نیز شامل ویژگی­های مورفولوژیک (گشتاور خمشی میانگره­ها) مرتبط با خوابیدگی میانگره­های سوم و چهارم، مقاومت به شکستگی در نقطه میانی میانگره­های سوم و چهارم، شاخص خوابیدگی بوته، عملکرد دانه، تعداد خوشه در بوته، تعداد کل دانه در خوشه، تعداد دانه پر و پوک در خوشه و وزن هزار دانه بود. یافته ­های تحقیق: نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد دانه (۳۹۹۹ کیلوگرم در هکتار) در تیمار محلول پاشی مپیکوات کلراید در مرحله حداکثر پنجه زنی و مصرف ۵۲ کیلوگرم نیتروژن در هکتار و کم­ترین عملکرد دانه (۲۱۶۹ کیلوگرم در هکتار) در تیمار بدون محلول پاشی و مصرف ۱۳ کیلوگرم نیتروژن در هکتار به­دست آمد. بیش­ترین تعداد خوشه در بوته، تعداد دانه و دانه پر در خوشه در تیمار محلول­پاشی مپیکوات کلراید در مرحله حداکثر پنجه­زنی و مصرف ۵۲ کیلوگرم نیتروژن در هکتار ثبت شد. کم­ترین تعداد خوشه در بوته و تعداد دانه پر در خوشه در تیمار محلول­پاشی مپیکوات کلراید در تیمار طویل شدن ساقه و مصرف ۱۳ کیلوگرم نیتروژن در هکتار به­دست آمد. بیش ترین گشتاور خمشی میانگره سوم و چهارم (به ترتیب ۱۵۶۳ و ۹/۱۶۶۳ گرم در سانتی متر) مربوط به تیمار محلول پاشی مپیکوات کلراید در مرحله حداکثر پنجه زنی و در تیمارهای کودی نیز بیش ترین گشتاور خمشی میانگره سوم و چهارم (به ترتیب۱۵۲۱ و ۶/۱۵۸۱ گرم در سانتی متر) در تیمار ۵/۳۲ کیلوگرم نیتروژن در هکتار حاصل شد. بیش ترین ضخامت میانگره سوم (۱۳/۲ میلی­متر)، در تیمار محلو­ل­پاشی در مرحله حداکثر پنجه­زنی و مصرف ۵۲ کیلوگرم نیتروژن در هکتار ثبت شد. نتیجه­ گیری: محلول­پاشی تنظیم­کننده­های رشد گیاهی و مصرف بهینه کود شیمیایی نیتروژن در برنج، ضمن جلوگیری از کاهش عملکرد، می­تواند به بهبود مقاومت به خوابیدگی بوته کمک کند. با توجه به نتایج این پژوهش و مقایسه تیمارهای آزمایشی، به­نظر می رسد که مصرف ۵۲ کیلوگرم در هکتار نیتروژن همراه با محلول پاشی مپیکوات کلراید در مرحله حداکثر پنجه زنی، مناسب ترین تیمار برای برنج رقم هاشمی به­ منظور تولید حداکثر عملکرد دانه و بهبود مقاومت به خوابیدگی بوته در شرایط آب و هوایی رشت باشد.

کلیدواژه ها:

تغذیه ، کندکننده رشد ، گشتاور خمشی ، مرحله پنجه زنی ، مرحله طویل شدن ساقه ، میانگره