بررسی روابط علی بین متغیرهای کلان اقتصادی، مصرف انرژی و آلودگی زیست محیطی در ایران

تبیین رابطه بین متغیرهای کلان اقتصادی و آلودگی زیست محیطی می تواند نقش به سزایی در تنظیم و تدوین سیاست های اقتصادی و زیست محیطی ایفا کند. بر این اساس هدف مطالعه حاضر بررسی روابط علی بین تولید ناخالص داخلی، مصرف انرژی، سرمایه گذاری در قالب سرمایه گذاری مستقیم داخلی و خارجی و میزان انتشار گاز CO۲ می باشد. بدین منظور با استفاده از داده های زمانی بین سالهای ۱۳۹۳-۱۳۵۸ ابتدا برای تعیین رابطه ی علی بین متغیرها از آزمون تحلیل گرنجری استفاده شد و سپس با تخمین مدل تعدیل یافته کوزنتس به بررسی روابط بلندمدت متغیرها پرداخته می شود. تحلیل ضرایب مدل تخمینی نشان داد که ضریب متغیر لگاریتم تشکیل سرمایه خالص معنی دار و مثبت برآورد شده است که نشان دهنده همسویی جریان سرمایه گذاری داخلی با افزایش آلودگی و تخریب محیط زیست است، بنابراین جریان سرمایه گذاری داخلی در کارآیی زیست محیطی برخوردار نیست. ضریب متغیر لگاریتم مصرف انرژی سرانه ۰۲۳/۱ برآورد شده است . با توجه به اینکه ضریب بیشتر از عدد یک برآورد شده است می توان گفت انتشار آلودگی نسبت به مصرف انرژی کشش پذیر است (۱% افزایش در مصرف سوختهای فسیلی، آلودگی را بیش از ۱% افزایش می دهد) و لذا مصرف انرژی در کشور مورد مطالعه از کارآیی زیست محیطی برخوردار نیست. با توجه به اثر مثبت و معنی دار متغیر سرمایه گذاری مستقیم خارجی (LFDI) در سطح ۵% فرضیه مآمن آلودگی تایید می شود. به بیان دیگر جذب سرمایه های مستقیم خارجی ضمن آنکه دارای اثرات مثبت بر رشد اقتصادی می باشد سبب افزایش حجم آلودگی در کشور می شود. مثبت و معنی دار بودن ضریب لگاریتم متغیر تولید ناخالص داخلی سرانه ، حکایت از آن دارد که با افزایش درآمد سرانه میزان آلودگی منتشره افزایش می یابد و تلویحا این واقعیت را بیان می کند که اصولا رشد اقتصادی با ایجاد آلودگی و تخریب محیط زیست همراه است. بنابراین برای اینکه کشور ایران در بلند مدت در مسیر رشد اقتصادی به پایداری دست یابد و نیز زیان های زیست محیطی را کاهش دهد باید قوانین مناسب حفاظت زیست محیطی خود را افزایش دهد و با جایگزینی تکنولوژی های سازگار با محیط زیست و همچنین استانداردسازی صنایع موجود و بهینه کردن مصرف انرژی از طریق اتخاذ سیاست های مناسب را در دستور کار خود قرار دهند و موجبات کاهش آلودگی زیست محیطی را فراهم آورند. همچنین استفاده از تجربه ی کشورهای موفق در زمینه جذب و به کارگیری سرمایه های خارجی در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران در جهت ذخیره انرژی و تشویق و حمایت از بخشهای قوی با تولید کالاهایی با کیفیت بالا(پاک) و فاصله گرفتن از تولیداتی که در مسیر تولید از مزیتهای نسبی آلاینده استفاده می کنند، میتوان کمک زیادی در کاهش مشکل آلودگی در کشور داشته باشد.

کلیدواژه ها:

متغیرهای کلان اقتصادی ، آلودگی زیست محیطی ، علیت گرنجری ، منحنی تعدیل یافته کوزنتس